سنگ رز کوارتز
کوارتز صورتی یا رز کوارتز (Rose Quartz) نوع صورتی پر رنگ و مات تا خیلی کم رنگ کوارتز است. این سنگ دارای سیستم کریستالی هگزاگونال (تریگونال) و منشوری شکل ولی غالبا بصورت توده های فشرده در رگه های هیدروترمال و پگماتیت وجود دارد. این توده ها معمولا دارای ترک و یا ناخالصی هایی در خود می باشند. رز کوارتز سنگی شکننده و دارای شکستگی صدفی و بدون کلیواژ ، وزن مخصوص آن 2.6 تا 2.7 ، سختی 7 و خط ساییدگی آن نیز سفید است. کوارتز صورتی در بسیاری از نقاط جهان وجود دارد. بسیاری از کوارتزهای صورتی که امروزه فروخته می شوند از برزیل، هند، آفریقای جنوبی و ماداگاسکار هستند. بقیه منابع عبارت اند از نامبیا، موزامبیک و سریلانکا و داکوتای جنوبی ایالات متحده می باشند.
آیا کوارتز صورتی شفاف نیز وجود دارد
کوارتز صورتی به علت اینکلوژنها یا فیبرهای فرا ریز میکروسکوپی نوع صورتی دومورتيريت درون آن موجب می شوند که به جای شفاف بودن، مات و نیمه مات جلوه دهد. البته به طور خیلی کمیاب برخی کوارتزهای صورتی بدون شکل که در حفره های پگماتیت به کانی معدنی تبدیل شده اند شفاف می باشند.
رنگ کوارتز صورتی و پدیده استار در آن
چندین نظریه درباره رنگ صورتی کوارتز وجود دارد. بیش از صد سال است که در بسیاری از نوشته های کانی شناسی از نویسنده های متعدد علت رنگ صورتی رز کوارتز را ناشی از جاینشانی عناصر تیتانیوم و روتیل های اکسید تیتانیوم TiO2، منگنز و آهن دانسته اند. نوعی رز کوارتز کریستالی نادر در معادن میناس گرایس برزیل و ايالات متحده وجود دارد که عامل رنگ آنها آلومینیوم یا فسفات بوده و نسبت به نو حساس و حالت محو شدگی دارند. برخی دیگر عامل تشعشعی را که در کوارتز دودی و آمیتیست نیز به همینگونه هست برای رنگ صورتی این سنگ برمی شمارند که فقط گزارش هایی از نمونه هایی در برزیل به این نوع یافت شده است. رز کوارتز در دمای بالاتر 500 رنگ خود را از دست و بیشتر شبیه دودی می شود تا صورتی. بنابراین با توجه به نحوه تشکیل این سنگ در دمای بالا از احتمال کمتری برای عامل رنگش برخوردارد است.
در این بین چنانچه کریستال های سوزنی نازک روتیل (Rutile) درون برخی از آنها زیاد باشد، پدیده نوری زیبای آستریزم یا همان استار شش پر را مشاهده می کنیم. حالت شش پر استار با توجه به طیف نوری تابیده شده بر روی آن و محل قرارگیری سنگ جلو چشم بیننده ممکن است متفاوت باشند. این شاخه های استار با یکدیگر زاویه شصت درجه را تشکیل میدهند. کوارتز های استار تنها در چند منطقه از دنیا یافت می شوند. کوه های Vorondolo جنوب شرقی ماداگاسکاریکی از این مناطق است. در سال 1990 تحقیقات جدیدی صورت گرفت و چند نفر به سرمایه گذاری روی پدیده استار کوارتز صورتی علاقمند شدند. آنها رز کوارتزهایی را از نقاط مختلف جهان جمع آوری و به آرامی درون اسید هیدروفلوریک با دمای 100 درجه سلسیوس حل کردند. آنها قصد داشتند که سیلیکون دی اکسید کوارتز و هر ماده معدنی در آن را حل و از بین ببرند. با تکرار حدس و خطا روی نمونه های مختلف، آنچه بعد از فرآیند اسید ماند فیبرهای صورتی رنگ خیلی نازک و درهم پیچیده بود.
آیا نمونه سنتتیک و مصنوعی کوارتز صورتی نیز وجود دارد
در برخی آزمایشگاه ها کوارتز صورتی تولید شده است ولی نمونه های سنتتیک و مصنوعی غالبا در بازار جواهرات و گوهرسنگها از اهمیت کمتری برخوردارند. درواقع ذخایر معدنی این سنگ بسیار فراوان و نسبتا ارزان است. این قضیه موجب می شود که تمایل کمتری برای تولید کوارتز صورتی مصنوعی نسبت به دیگر سنگهای قیمتی و گرانبها وجود داشته باشد. رنگ آن در دمای بالاتر از 500 درجه سانتیگراد رنگ پریده تر می شود ولی دوباره با تشعشات می تواند رنگ خود را بازیابی کند. اکسیده کردن آن نیز همین اثر کمرنگ تر کردن را دارد. این سنگ ممکن است با آمیتیست رنگ پریده و کمرنگ اشتباه گرفته شود. کوارتز صورتی را نباید به مقدار طولانی در معرض تابش خورشید قرار دهید زیرا سطح آن تیره می شود.
تراش رز کورارتز و کاربرد آن
کوارتز صورتی بصورت کابوشن، مهره، فست و با اندازه های 8 میلیمتر یا بیشتر تراشیده می شود تا غلظت رنگ صورتی آن چشم گیر باشد. نمونه های معمول این سنگ را جهت پیکر تراشی حجمی، قلبی، گوی و از این موارد بخصوص در چین مورد استفاده قرار می گیرند. به علت براق نبودن رز کوراتز ، عدم شفافیت (غالبا)، نمایان نشدن رنگ و کنتراست آن روی پوست برخی افراد معمولا تراش های فست سنگهایی مانند یاقوت صورتی، رودولیت، مورگانیت و اسپینل می توانند جایگزین خوبی برای این سنگ در جواهرات باشند.
در برخی از رز کوارتزها تراکم خوبی از شبکه اینکلوژن ها به هم راستا با شکل کریستالی هگزاگونال دیده می شود. درصورتی که آنها را با تراش کابوشن و عمود بر پایه محور C تراشیده شوند می توانند پدیده آستریزم یا ستاره ای را به نمایش بگذارند. بهترین نمونه های استار دارای رنگی درخشان و خلوص بالای صورتی، واضح، متقارن و در وسط (ستاره) قرار دارند.
گرانترین سنگهای رز کوارتز در جهان
از آنجا که رز کوراتز به معمولا قطعه ای ارزشمند و کلکسیونی نیست با این حال به طور نادر هنگامی که به صورت کریستالی و شکل و رنگ عالی رشد کند در بین کلکسیونرها خواستار پیدا میکند. کی از قطعاتی که با قیمت بسیار بالایی فروخته شده است “La Madona Rosa” یا ” The Pink Madonna” نام دارد که در ژوئن 2013 با قیمت 500 هزار دلار در حراجی Heritage فروخته شد. این کوارتز صورتی در سال 1950 از معدن سپوکایا (Sapucaia) در میناس جرایس برزیل کشف شده است. اندازه آن 39cm ارتفاع و 20cm عرض می باشد. وسط این قطعه با ارزش کوارتز دودی خوشه ای است که اطرافش را کوارتز صورتی با رنگ درخشان و پررنگ احاطه کرده است.
” The Van Allen Belt” نیز نام یکی دیگر از قطعات مشهور رز کوراتز است که در میناس جرایس برزیل یافت شده و شامل کلاستر کوارتز دودی با نوار تسمه مانندی از رز کوارتز است که دور آن را محاصره کرده است. این قطعه در موزه اسمیتسونین واشنگتون ایالات متحده قرار دارد.
