سنگ زیرکن،کاربرد و مشخصات سنگ زیرکن

شناخت سنگ زیرکن

زیرکن جواهری بسیار درخشنده است که به واسطه‌ی پراکندگی نور و ضریب شکست بالا، برق و درخشش فوق‌العاده‌ای ایجاد می‌کند. این جواهر ارزشمند در رنگ‌های زرد، قهوه‌ای، قرمز، سبز، آبی و بعضا بی‌رنگ در طبیعت یافت می‌شود. درجه سختی سنگ زیرکن۶ تا ۷.۵ در مقیاس موس است. یعنی درجه سختی خوبی دارد. اما به اندازه سنگ‌هایی همانند همچون یاقوت کبود و سرخ، مستحکم و مقاوم نیست.

این سنگ به دلیل شباهت بسیار زیادی که با الماس دارد بسیار ارزشمند است. اگرچه برخی افراد آن را با زیرکونیا مکعبی که ارزان و کم ارزش است، اشتباه می‌گیرند. اما زرگون به دسته بزرگی از مواد معدنی به نام نئوسیلیکات تعلق دارد که حاوی سیلیکون و اکسیژن هستند. نئوسیلیکات‌ها شامل انواع بریل و گارنت، آندالوزیت، کیانیت، اولیوین، تانزانیت، توپاز، تورمالین و کوارتز هستند. زرگون نمونه‌ی اولیه‌ی عنصر زرکونیوم، فلزی سفید- خاکستری و درخشان و شبیه به تیتانیوم است.

خیلی جالب است بدانید که واژه‌ی زیرکن از کلمه‌ی فارسی «زرگون» به معنای طلائی‌رنگ گرفته شده است. البته این اسم به این معنا نیست که زیرکن طلائی است چون در طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها بین بی‌رنگ تا قهوه‌ای در طبیعت یافت می‌شود. طیف رنگی گسترده‌ی این سنگ ناشی از ناخالصی‌های مختلفی است که در هنگام تشکیل سنگ وجود دارند.

درخشندگی، پراکندگی و شکست نور این سنگ بسیار بالاست و بازی نوری بسیار خوبی دارد. به همین خاطر است که درخشش زیادی دارد و آن را با الماس اشتباه می‌گیرند. این سنگ بی‌رنگ را می‌توان تقریباً خالص‌ترین ماده معدنی در جهان دانست.

رنگ‌های سنگ زیرکن

شما می‌توانید این سنگ را تقریباً در هر رنگی پیدا کنید اما رنگ آبی این سنگ با ارزش‌ترین و پرطرفدارترین نوع زیرکون است. البته زرگون آبی در طبیعت نیست و تحت حرارت از زرگون قهوه‌ای گرفته می‌شود. اصولاً هم برای این کار از نمونه‌هایی استفاده می‌شود که در آسیای جنوب شرقی یافت می‌شوند. به همین دلیل است که بیشتر زرگون‌های آبی از کامبوج و برمه می‌آیند.

رنگ سبز آن نیز بسیار محبوب و پرفروش است. به این خاطر که این رنگ زیرکن بسیار نادر است و از این رو یک کالای کلکسیونی به شمار می‌آید.

به طور کلی، زرگون در خالص‌ترین شکل خود بی‌رنگ (سفید) است اما به دلیل وجود ناخالصی‌های مختلف می‌تواند رنگ‌های مختلفی مانند زرد، نارنجی، قرمز، سبز، آبی، بنفش، قهوه‌ای و ترکیب آنها را داشته باشد.

برش‌های زیرکن

به دلیل پراکندگی زیاد و وزن سبک این سنگ ، برش سنگ زیرکن بی‌رنگ به شکل درخشان معمولاً درخشندگی آن را به حداکثر می‌رساند و بسیار شبیه الماس می‌شود. زیرکن با نور چشم گربه‌ای نیز دیده شده اما بسیار کمیاب است.

سنگ‌های بی‌رنگ وقتی برش داده می‌شوند، درخشان هستند و سنگ‌های رنگی نیز پس از برش، پلکانی درخشان به نظر می‌رسند. محبوب‌ترین اشکال این سنگ شامل بیضی، دایره، گلابی، هشت ضلعی (زمرد) و چندوجهی است.

معادن زیرکن درجهان

زیرکن درجه صنعتی از بسیاری از مناطق جهان از ذخایر زمینی و دریایی با منشاء آبرفتی استخراج می شود. در ایالات متحده ، این سنگ در ویرجینیا ، جورجیا ، کارولینای شمالی و فلوریدا استخراج می شود. استرالیا ، آفریقای جنوبی ، چین ، اندونزی ، موزامبیک ، هند ، اوکراین ، سریلانکا ، ماداگاسکار ، برزیل ، کنیا و چندین کشور دیگر تولیدکننده مهمی در سال 2014 بودند. این ذخایر آبرفتی عمدتا شامل دانه های زیر میلی متر زیرکن است که از هوازدگی گرانیت حاصل می شود.

زیرکن باکیفیت گوهری صدها سال از رسوبات آبرفتی در سریلانکا ، کامبوج ، میانمار و ویتنام تولید شده است. ذخایر اخیر آنها در استرالیا ، نیجریه و ماداگاسکار است. سنگهای استخراج شده برای زرگون با کیفیت گوهری باید دارای بلورهایی با اندازه حداقل چند میلی متر با پاکی خوبی باشند. آنها معمولاً از هوازدگی سنگهای کربناتی و سایر انواع سنگهای مرتبط با فعالیت گرمابی حاصل می شوند. برخی از بهترین بلورهای زیرکن با گرید کیفیت بالا مستقیماً از حفره های پگماتیت استخراج می شوند.

تشخیص سنگ زیرکن از الماس

زیرکن بیش از 2000 سال است که به عنوان سنگی قیمتی مورد استفاده قرار می گیرد. پراکندگی نور و ضریب انعکاس بسیار بالای زیرکن ، آن را درخشش و بازی آتشی می بخشد که رقیبی برای الماس می شود. به همین دلیل ، نوع بی‌رنگ با تراش بریانی آن به عنوان یک جایگزین محبوب و کلاهبردار برای الماس استفاده شده است.

متخصصان گوهرشناسی و بسیاری از جواهرفروشان حرفه‌ای با بررسی سریع می توانند زیرکن را از الماس متمایز کنند. برای انجام این کار ، آنها با یک لوپ 10x از سمت فست Table و تمرکز بر محل اتصالات فست پاویلیون به درون سنگ نگاه میکنند. اتصالات فست پاویلیون (قسمت زیرین کمربند) در اثر انکسار دوگانه نور، زیرکن به صورت دوتایی (دو بینی) دیده میشود. این درحالی است که الماس دارای ویژگی تک انکساری است و انعکاس نور دوتایی دیده نمیشود. از همین آزمایش می توان برای تفکیک “زیرکن” از “کوبیک زیرکونیا” استفاده کرد زیرا کوبیک زیرکونیا خاصیت دو شکستگی نور را ندارد.

اگرچه به اندازه الماس بادوام نیست ، اما زیرکن از نظر دوام فیزیکی خوبی برخوردار است. دارای سختی 6 تا 7.5 و رخ ناقص است. این ویژگیها باعث می شود آن را برای بیشتر برای استفاده در هر نوع جواهری مناسب باشد. بعضی از زیرکن ها ، به ویژه آنهایی که تحت حرارت دهی قرار گرفته اند می توانند شکننده باشند. لبه های فست این نوع جواهرات میتواند حساس به لب‌پریدگی و خوردگی باشند.

کاربرد سنگ زیرکن در طلا و جواهرات

از زیرکن برای ساخت انواع طلا و جواهرات مردانه و زنانه استفاده می‌شود. برای تغییر رنگ این سنگ شفاف در صنعت جواهرسازی آن را حرارت می‌دهند. به این صورت که تقریباً بیشتر سنگ‌های زیرکن آبی موجود در بازار با عملیات حرارتی از زیرکن قهوه‌ای به دست آمده‌اند.

از آنجا که زیرکن در مقابل سایش بسیار مقاوم است، از نظر اقتصادی و قیمتی نیز مقرون به‌صرفه است و به همین خاطر در ساخت جواهرات زیاد از آن استفاده می‌شود.

بیشتر سنگ‌های قیمتی زیرکن شفاف یا نیمه شفاف و دارای جلای شیشه‌ای هستند. گاهی هم ممکن است این سنگ به منظور افزایش شفافیت تحت عملیات حرارتی قرار بگیرد. سنگ‌هایی که شفافیت بالاتری دارند، در صنعت جواهرسازی از ارزش بیشتری برخوردار هستند.

درجواهرسازی بلورهای بی‌رنگ زیرکن را تراش برلیان می‌دهند و به جای برلیان و گاهی با نام «برلیان ماتارا» به بازار عرضه می‌کنند.

تفاوت زیرکن یا زیرکنیوم و کوبیک زیرکونیا

بیشتر افراد سنگ زیرکن را با زیرکونیا مکعبی (CZ ) اشتباه می‌گیرند. دلیل هم تشابه اسمی و تشابه هر دوی آنها به الماس است. کوبیک زیرکونیا (Cubic Zirconia) نیز سنگی شبیه الماس است که توسط انسان ساخته می‌شود. این سنگ شفاف است، وضوح عالی دارد و تقریباً همیشه بی‌عیب و نقص به نظر می‌رسد. به همین خاطر آن را «شبه الماس» هم می‌نامند. بعضی اوقات، مردم کوبیک‌زیرکونیا را به اشتباه زیرکونیوم مکعب می‌نامند اما زیرکونیوم یک عنصر شیمیایی متفاوت و فلزی به رنگ سفید نقره‌ای است.

اما باید بدنید که سنگ زیرکن و زیرکونیا مکعبی دو سنگ قیمتی بسیار متفاوت هستند و از نظر شیمیایی، نوری و ساختاری کاملاً متفاوت از هم هستند.

قیمت سنگ زیرکن

بیشتر سنگ‌های قیمتی زیرکن، اندازه‌های کوچک دارند چون سنگ‌های بزرگ‌تر به ندرت یافت می‌شوند. اما هر چه سایز سنگ بزرگ‌تر باشد، قیمت آن نیز بالاتر است.نکته‌ی جالب در مورد قیمت سنگ زیرکن این است که به دلیل تراکم بسیار زیاد زیرکن، اندازه‌ی یک قطعه‌ی کوچک آن می‌تواند از دیگر جواهرات با اندازه‌های بزرگ‌تر بیشتر باشد. چون تراکم زیاد این سنگ، وزن آن را افزایش می‌دهد به طوری که حتی وزن یک قطعه سنگ زیرکن تقریباً ۵۰٪  بیشتر از الماس با همان اندازه است.

انتخاب وضوح سنگ زیرکن

این سنگ  به طور کلی از شفافیت بسیار بالایی برخوردار است . با این حال زیرکن یک سنگ قیمتی طبیعی می باشد و به همین دلیل ، وجود ناخالصی ها و نقص های جزئی معمول در این سنگ یک چیز طبیعی می باشد، که اغلب از طریق بزرگنمایی قابل مشاهده است.

بیشتر سنگ های قیمتی زیرکن شفاف یا نیمه شفاف و دارای جلای شیشه ای هستند. گاهی اوقات این سنگ برای افزایش شفافیت تحت عملیات حرارتی قرار می گیرد. سنگ های دارای شفافیت بالاتر، برای جواهرات از ارزش بیشتری برخوردار هستند.

ارزیابی رنگ سنگ زیرکن

در حالی که بیشترین استفاده از انواع این سنگ ها شامل آبی ، صورتی ، زرد و بی رنگ است ، شما می توانید این سنگ را تقریباً در هر رنگی پیدا کنید. این سنگ بی رنگ خالص ترین ماده معدنی در جهان است و سنگ های الماس مانند با کیفیت بالا بسیار سخت پیدا می شوند.

رنگ آبی این سنگ با ارزش ترین و پرطرفدارترین زیرکون است. با این وجود ، تهیه سنگ زیرکن آبی طبیعی بسیار دشوار است ، بنابراین بسیاری از سنگ های آبی موجود در بازار تحت عملیات حرارتی قرار گرفته اند تا سایه های آبی رنگ برای این سنگ ایجاد کنند. از بین رنگ های این سنگ ، رنگ سبز بسیار مورد پسند است زیرا اتفاقاً نادرترین نوع این سنگ ها می باشد. این سنگ یک کالای کلکسیونی است و تهیه آن بسیار سخت است.

برخی از سنگ های زیرکن همچنین می توانند پلیوکرومی را نشان دهند. این توانایی سنگ در نمایش دو یا چند رنگ است ، بسته به زاویه ای که سنگ مشاهده می شود. آبی و سبز دو رنگی هستند که به طور معمول در معرض نمایش قرار می گیرند و در نتیجه آنها رنگی مانند گل مینا ایجاد می شود.