تاریخچه ی الماس
الماس کانی متشکل از کربن ها با نظم و فشردگی بسیار بالا می باشد. مشخصات الماس نظیر کمیابی، زیبایی، درخشندگی و سختی بالا و کاربردهایش در صنعت باعث شده که سنگ الماس همواره مورد توجه بشر در هزاران سال گذشته به عنوان “پادشاه سنگهای قیمتی” باشد.
به دلیل ساختار محکم سنگ الماس، یونانی ها به آن Adamao که به مفهوم “من مطیع می سازم” می گفتند. صفت این واژه آداماس (Adamas) به معنی فنا ناپذیر (تسخیر ناپذیر) گذاشتند. در نهایت ما الماس را با واژه مترادف آن یعنی Diamond می شناسیم. البته اینکه دقیقا در چه تاریخی از این واژه استفاده شد مشخص نیست زیرا در گذشته این لقب متعلق به دومین سنگ سخت یعنی کروندوم همان گروه سنگهای یاقوت یا چیز دیگری نسبت می دادند.
یکی از غنی ترین معادن الماس در هند گلکوندا (GLOCONDA) نام داشت که این نام در گذشته به عنوان نمادی از ثروت بی نهایت بود. البته گفته می شود منبع واقعی الماس در دره کریشنا در هندوستان که حاوی معادن ثانویه سنگ الماس (Placer Deposits) بود یافت شده است.
روش به وجود آمدن الماس
الماس ها در روی سطح زمین تشکیل نمی شوند. آنها در دما و فشار بالایی که در بیش از صد مایلی اعماق زمین یافت تشکیل می شوند. کربن در حدود عمق ۱۲۰ تا ۲۰۰ کیلومتری در قسمت بالایی گوشته زمین، در درجه حرارت ۱۳۰۰-۹۰۰ سانتی گراد و در فشار بالا در حدود bar ۴۵۰۰۰ می تواند با کریستالیزه شدن، و به الماس تبدیل شود؛ در غیر این صورت، به گرافیت تبدیل می شود.
بسیاری از الماس های کشف شده از طریق فوران های آتشفشانی با منشا عمیق بصورت مخروطی شکل سطح زمین حمل شده اند. به علت حرکات عمودی کوه زائی یا قاره رزائی این فوران ها در لایه گوشته آغاز شده و سر راه خود، تکه هایی از سنگ های گوشته را کنده و بدون ذوب کردن به سطح زمین منتقل می کنند.
این فورانها حاوی سنگ الماس هایی هستند که در شرایط دما و فشار بالای لایه گوشته زمین ایجاد شده اند. انسانها سنگ الماس را از طریق استخراج سنگ های حاوی گزنولیت یا خاکها و رسوباتی که حاصل از هوازدگی سنگهای الماس دار هستند، به دست می آورند.
رنگ های الماس
با وجود اینکه گونه های سفید رنگ و بی رنگ الماس همیشه محبوب تر بوده اند، الماس های زرد و قهوه ای اخیرا توجه بیشتری را به خود جلب کرده اند.
سایر رنگ های الماس شامل آبی، صورتی، قرمز، نارنجی و سیاه است.
الماس قرمز کمیاب ترین سنگ های جواهر در جهان هستند.
رنگ الماس قرمز در عوض اینکه مانند بسیاری از سنگ های جواهر رنگی به دلیل وجود ناخالصی های شیمیایی باشد، نتیجه ی فرآیند تشکیل خود سنگ است.
الماس ها را معمولا بی رنگ یا سفید می دانند اما متداول ترین رنگ آنها زرد و قهوه ای است.
رنگ طلایی و قهوه ای به دلیل وجود ناخالصی های نیتروژنی است.
الماس های قهوه ای و زرد را الماس های شامپاینی یا کنیاکی می شناسند.
سایر الماس ها به رنگ های صورتی، قرمز، نارنجی، آبی، سبز، خاکستری و سیاه هستند.
الماس های آبی با ناخالصی های بورون رنگ گرفته اند در حالیکه سایر رنگ ها نتیجه پرتوافکنی و در بعضی موارد اختلال در مرحله کریستالی شدن است.
سیستم درجه بندی رنگ الماس از بی رنگ تا زرد اشباع شده و قهوه ای در مقیاس D تا Z قرار می گیرد.
رنگ های مرغوب در مقیاس متفاوتی قرار دارند.
شناسایی الماس
الماس یکی از کمیاب ترین سنگ های جواهر با انکسار نور بالاست و ترکیبی خالص از کربن دارد.
الماس سخت ترین ماده روی زمین است و مقاومتش در برابر برش تقریبا 140 برابر یاقوت کبود برآورد شده است.
الماس شاخص انکسار بالا و سطح زیاد انتشار دارد.
شفافیت و درخشندگی الماس
الماس ها درخشندگی بسیار بالایی دارند.
با وجود اینکه از درخشان تا مات متغیر هستند تنها سنگ های شفاف تراشیده می شوند.
بیشتر الماس ها شکاف های متعددی دارند که باعث می شود ارزشمند تلقی شوند در واقع تنها 20% از تمام الماس دارای ارزش سنگ جواهر هستند.
از این 20% آنها دارای شکاف و ناخالصی حتی در اندازه بسیار کوچک هستند.
شفافیت الماس بر اساس معیاری درجه بندی می شود که در آن اندازه و نمایان بودن ترک ها و ناخالصی ها تاثیر دارد و از FL (بدون ترک) تا I3 (ناخالصی های بزرگ که با چشم غیرمسلح هم دیده می شوند) متغیر است.
با وجود اینکه معیار درجه بندی درخشندگی الماس رسمی تلقی می شود، ممکن است شخصی که این ارزیابی را انجام داده یا محلی که در آن ارزیابی صورت گرفته تاثیرگذار باشد.
برش ها و اشکال الماس
متداول ترین برش الماس امروزه برش تابناک است که پس از برش شور معمول شد، هر دوی این روش ها تلاشی برای به حداکثر رساندن درخشش الماس است.
برش های تابناک اصلاح شده، برش های پلکانی و برش های ترکیبی مانند گذشته مرسوم نیستند.
محبوب ترین شکل الماس در حال حاضر شکل مدور آن است.
سایر اشکال گلابی، بیضی، درخشان، پرسنس (مربع)، زمرد (هشت ضلعی)، بالشتکی، قلبی و مستطیلی هستند.
ویژگی های جواهرشناسی الماس:
فرمول شیمیایی: C- کربن
ساختاری کریستال: مکعبی (یا ایزومتریک)
رنگ ها: بی رنگ، زرد، قهوه ای، به ندرت سبز، آبی، قرمز مانند یاقوت، نارنجی، خاکستری، سیاه
ضخامت: 10 بر روی مقیاس Mohs
شاخص انکسار: 2.417 تا 2.419
چگالی: 3.50 تا 2.419
شکافندگی: عالی
شفافیت: شفاف تا مات
انکسار یا شکست نور دوگانه: هیچکدام
الماس: مواد مرتبط یا مشابه
الماس کربن خالص است و از نظر شیمیایی شبیه به گرافیت است.
در خانواده سنگ جواهر هیچ کدام مانند الماس نیستند با وجود اینکه سنگ های مشابهی وجود دارد.
الماس بیشتر از یک رنگ دارد و رنگ های خاصش تحت نام های مختلف مبادله می شوند.
انواع متعددی از الماس وجود دارد اما هیچ کدام را نمی توان از نظر درخشندگی و مقاومت با الماس مقایسه کرد.
| حروف پیشنهادی سازمان GIA |
اسامی جدید | اسامی قدیم |
| D | سفید متمایل به آبی (Blue White) | ریور (River) |
| E,F | سفید ممتاز (Fine) | وسلتون ممتاز |
| G | سفید (White) | وسلتون (Wesselton) |
| H | سفید تجارتی (Commerical White) | کریستال ممتاز |
| I | کیپ نقره ای ممتاز (Top Silver Cape) | کریستال |
| J,K | کیپ نقره ای (Silver Cape) | کیپ ممتاز |
| L | کیپ (Cape) | کیپ |
| M,N,O | کیپ روشن (Light Cape) | زرد روشن |
| P,Q,R,S-X | کیپ تیره رنگ (Dark Cape) | زرد |
قسمت های مختلف تراش برلیان
در قرن 14 میلادی برای اولین بار سنگ الماس تراش داده شد. اولین تراش الماس جلا دادن سطوح طبیعی در فرم اوکتاهدرون بود که به علت شکل آن به تراش نوک تیز مشهور بود. این نوع تراش، شروعی برای تلاش های رسیدن به حداکثر درخشندگی و جلا برای تراش های مدرن امروزی بود. قسمتهای مختلف یک سنگ تراش خورده عبارتند از:
- تاج (CROWN): که قسمت بالایی سنگ می گویند.
- خیمه (PAVILION) و كيولت (CULET): که به قسمت انتهایی سنگ گفته میشود.
- کمربند(GIRDLE): که به لبه جدا کننده تاج از خیمه گفته میشود.
- پخ (fact): به سطح صاف و صیقلی روی سنگ نسبت می دهند.
- Table: به بزرگترین پخ (fact) روی سنگ نامیده می شود.
- فرم تراش کامل برلیان (Brilliant-Full Cut): در این تراش دست کم 32 صفحه شیب دار به همراه یک صفحه مسطح در سطح فوقانی حلقه کمربندی و 24 صفحه در قسمت تحتانی یا اصطلاحا پاویلیون مشاهده می شود.
- فرم تراش برلیان تولکوفسکی (Tolkowsky Brilliant): در سال 1919 میلادی شخصی به نام توکوفسکی این نوع تراش برلیان را ابداع نمود. این نوع تراش دارای انعکاس نور بسیار خوبی می باشد. در سازمان جواهر شناسی آمریکا (GIA) این نوع تراش را جزو تراش های مدرن رده بندی می شود.
- فرم تراش برلیان ایده آل: این تراش در سال 1926 توسط دو جواهر تراش به نامهای جانسون و راش (Johnson and Rosh) ابداع گردید ولی چندان مطلوب واقع نشد و یکدست بنظر نمی رسید.
- فرم تراش برلیان ظریف: این نوع تراش برلیان در سال 1939 بوسیله اپلر (Eppler) تکمیل شد. نسبت های رعایت شده در این فرم تراش با توجه به بالاترین سطح درخشندگی در تراش های قبلی برلیان تعیین شده و بیشتر با نقطه نظر های عملی و تجربی تکامل پیدا کرده است. این فرم تراش مبدا درجه بندی بر حسب استاندارد آلمان می باشد.
- تراش برلیان پارکر: در سال 1951 میلادی این تراش المس توسط پارکر (Parke) ابداع شد. از خصوصیات آن انعکاس خوب پرتو نور می باشد ولی به دلیل نازک بودن قسمت تاج، پراکندگی نور و طیف های رنگی آن بسیار کم است.
