الماس سیاه از نوع کربنادو چیست؟
گونه گوهری و با ارزش الماس سیاه از نوع کربنادو است. کربنادو (carbonado) فرم پلی کریستالی الماس است که از تبلور الماس، گرافیت و کربن آمورف در کنار هم به وجود آمده است. تخلخل کربنادو از ۱ درصد تخلخل کم) تا ۱۰ درصد تخلخل زیاد است که متغیر بودن وزن مخصوص این گونه را توجیه می کند.
امروزه میدانیم رنگ الماس سیاه به علت وجود مقادیر زیادی ابرهایی از اینکلوژنهای معدنی ریز شامل سولفیدها، گرافیت، مگنتیت، هماتیت و کانی های حاوی آهن، پیریت در سرتاسر سنگ است. این الماس سیاه می تواند دارای کلیواژها، ترکها و لکه های سیاه ناشی از گرافیت زایی باشد. رنگ طبیعی الماس سیاه گاهی میتواند در اثر تابش طبیعی هنگام رشد نیز باشد. امروزه با پرتودهی مصنوعی نیز این رنگ ایجاد میشود.
رنگ بدنه الماس سیاه میتواند بی نزدیک به بیرنگ، قهوه ای تا سبز زیتونی باشد که اینکلوژن ها یا ناخالصی های سیاه درون آن به قدری زیادند که رنگ آن را تیره و پاکی آن تا اوپک برود . این رنگ معمولا سیاه و گاهی خاکستری و سایه های مختلف سبز تا قهوه ای گاهی خالدار باشد. به دلیل همین ناپاکی بیش از حد، تراش الماس سیاه دشوار است و نیاز به دقت فراوان دارد.
کربنادو نخستین بار در سال ۱۸۴۳ در اندازه های مختلف در ذخایر آبرفتی برزیل کشف شد و تا سال ۱۸۴۶، پس از استخراج، به عنوان باطله دور انداخته می شد. در سال های بعد، این باطله ها به هلند فرستاده شد و در آنجا کاربرد آن به عنوان ساینده معرفی شد. در اواخر قرن نوزدهم میلادی، نمونه های بزرگ و با کیفیت کربنادو با قیمت قیراطی ۱۸۵ دلار به فروش رسید.
الماس های سیاه از نوع کربنادو چگونه تشکیل شده اند؟
چیزی که الماس را تعریف میکند کربن و مقدار ناچیزی ناخالصی هست که به فرم کوبیک رشد می کند. کربونادو که از حضور میکرو الماس هایی ( با اندازه کمتر 20 میلیونم متر)، عدم مواد دیگه در اعماق جبه زمین، مثل دیگر الماس ها است دارای وجود ناچیزی از نیتروژن و هیدروژن و asbornite که فقط در شهاب سنگها یافت میشود. به همین دلیل برخی دانشمندان معتقدند که کربونادوها در کیمبرلیت ها پیدا نمی شوند و از شهاب سنگها تحت حرارت بالا و یا تصادم شهاب سنگ الماسی به زمین تشکیل شده اند که بنابراین میتوانند در ذخایر رسوبی نیز دیده شوند. برخی محققان معتقد هستند که از انفجار سوپرنوا و پرتاب قطعه های بزرگ و تصادم آنها به زمین در 2.6 تا 3.8 میلیارد سال پیش آمده اند که از نظر سنی دلیلی است بر اینکه چرا تا کنون در برزیل و آفریقای مرکزی یافت شده اند.
انواع دیگر الماس سیاه کدامند؟
بورت از انواع تیره رنگ الماس است که تبلور ضعیفی داشته و معمولا به صورت دانه های گرد و کروی شکل یافت می شود. این گونه الماس که غالبا نیمه شفاف تا او پک هستند، به دلیل کوچک ماندن اندازه آن در حین شکل گیری، ارزشی به عنوان گوهر سنگ ندارد. فرامسایت نوع بسیار دانه ریز بورت است. انسجام و تراکم بلورها در فرامسایت تا اندازه ای بالاست که برش آن با اره های الماسی امکانپذیر نیست. استوارتايت گونه ای دیگر از بورت است که به دلیل وجود عنصر مگنتیت در ساختار شیمیایی آن، خاصیت مغناطیسی دارد. استوارتایت ساختاری کم تخلخل دارد که خود باعث کاهش وزن مخصوص آن از ۳٫۵۲ (وزن مخصوص الماس سفید) به ۳٫۴۲ شده است.
در جدول زیر ویژگی های این نوع الماسها بیان شده است.
| جدول مشخصات انواع الماس سیاه | ||
|---|---|---|
| وزن مخصوص | میزان تخلخل | |
| کربنادو | 3.51 – 3.42 | کم تا زیاد |
| بورت | 3.52 (متغیر) | کم تا زیاد |
| استوارتایت | 3.45 | کم تخلخل |
| کربنادو | 3.51 – 3.42 | کم تا زیاد |
| فرامسایت | 3.52 | بسیار کم |
کاربرد، بهسازی و ارزش الماس سیاه
در سده گذشته الماس سیاه پیش از آنکه به عنوان یک گوهر شناخته شود، به علت ساختار بلوری متفاوت و دوام یا سختی اندکی بالاتر آن از الماس معمولی، در صنایع مختلف از جمله حفاری و سایندگی مورد استفاده قرار گرفته است. سنگ الماس سیاه که در مقایسه با الماس سفید و سایر رنگ های آن از قیمت بسیار کمتری برخوردار بوده، با هدف تولید لاین های جواهری مقرون به صرفه و خاص به بازار معرفی و در مدت کوتاهی با استقبال بالایی به خصوص در صنعت مد و فشن روبرو شد که در نهایت منجر به ارتقا ارزش و قیمت آن گشت.
سنگ الماس سیاه که در گذشته ۱۰ درصد قیمت الماس سفید را داشت، امروزه در بازار های جهانی با قیمت ۵۰ تا ۸۰ درصد قیمت الماس سفید به فروش می رسد.اما نکته قابل توجه این است که همزمان با افزایش قیمت الماس سیاه، انواع مصنوعی، بهسازی شده و بدل آن نیز به صورت فراوان در بازار های ایران و جهان پخش شده است که تشخیص آن ها از یکدیگر از اهمیت بالایی برخوردار است. در الماس های غیر سیاه هرچه مقدار درونگیرها و اینکلوژنهای آنها کمتر باشد و سنگ شفاف تر، قیمت آن بیشتر است. ولی در مورد الماس سیاه برعکس بوده و هرچه ناخالصی های درون آن بیشتر و سنگ تیره تر باشد ارزش آن میتواند بالاتر رود. به همین دلیل است که برخی الماس های کم کیفیت سفید که دارای مقداری ناخالصی هستن را به روش های مختلف مثل پوشش سطحی یا پرتو افشانی به رنگ سیاه اوپاک بهسازی میکنند.
امروزه بیشتر الماس‌های سیاهی که برای جواهرات و حلقه‌های نامزدی فروخته می‌شوند بهسازی شده اند. بسیاری از آنها به صورت الماس های خاکستری، به شدت ناپاک و دارای شکستگی بوده اند که تحت بهسازی آنیلینگ با دمای بالا/فشار پایین قرار می گیرند، که شکستگی ها را گرافیت زایی و آنها را سیاه می کند. پرتودهی مصنوعی الماس های بی رنگ نیز می تواند رنگ سبز بسیار تیره ای ایجاد کند که الماس سیاه به نظر می رسد.
