لابرادوریت (Labradorite) چیست؟
سنگ لابرادوریت عضوی از خانواده فلدسپار است و معمولا در رنگ های خاکستری، سبز، دودی، سیاه و سفید و خاکستری مایل به سفید یافت می شود.
شکست نور در لایه های سنگ لابرادوریت سبب چشمک زدن و درخشیدن این سنگ می گردد و رنگین کمانی از نورهای آبی، طلایی، سبز کم رنگ و قرمز را ایجاد می کند.از مشخصه های بارز آن این است که وقتی این سنگ را می چرخانید , جرقه ای از انعکاس نور آبی را می بینید .این افکت , در نتیجه تجزیه نور در لایه های سنگ ایجاد می شود .وقتی این سنگ از زوایای دیگر دیده می شود , رنگی گیرا از آن منتشر می شود که می توان آنرا در سواحل منقطه لابرادور جستجو کرد .
تاریخچه و نحوه پیدایش لابرادوریت و منابع آن:
سنگ لابرادوریت برای اولین بار در کانادا کشف شد و در قرن های هجدهم و نوزدهم به عنوان سنگ جواهر محبوب در اروپا مورد استفاده قرار می گرفت.لابرادوریت سنگی است که نام آب برگرفته از منطقه لابرادور در کانادا , جایی که اولین بار در جزیره پل -Paul- در سال 1770 میلادی یافت شد , می باشد .لابرادوریت در سنگهای دگرگونی (بخصوص گنیس)، رسوبی و بخصوص در سنگهای آذرین مافیک، گابرو، نوریت و آنورتوزیت یافت میشوند. بنابراین ذخایر لابرادوریت بسیار فراوان است.لابرادوریت در کانادا , استرالیا , ماداگاسکار , مکزیک , نروژ , روسیه و امریکا پیدا می شود . مقدار قابل توجهی از لابرادوریت های خاکستری تا سیاه با بازی رنگ لابرادورسنس در روسیه و ماداگاسکار تولید میشوند. در ماداگاسکار نوعی لابرادوریت آبی شفاف وجود دارد که به مون استون ماداگاسکار مشهور هستند. مقادیر اندکی از نوع شفاف با انعکاس رنگ داخلی در هند استخراج میشود. بهترین پدیده لابرادورسنسی در سنگ لابرادوریت مختص ذخایر اندکی در ناحیه از فنلاند یافت میشود که با نام “اسپکترولیت (Spectrolite)” شناخته شده اند که توسط سازمان زمین شناسی فنلاند نامگذاری شده است. چندین معدن در ایالت ارگان آمریکا لاربرادوریت هایی با رنگهای زرد، نارنجی، قرمز، آبی، سبز و نوع شفاف بدون بازی رنگ وجود دارد. این نمونه ها برای تراش فست بسیار عالی هستند. برخی از این سنگها دارای ذرات مس درون خود هستند که در هم محوری درست با لایه های درونی لابرادوریت سبب ایجاد پدیده انعکاسی اونتورسنسی نیز میشوند. این نمونه سنگها تحت نام تجاری سان استون ارگان (Oregon Sunstone) بسیار نزد کلکسیونر ها پرطرفدارند.
نحوه تشخیص سنگ لابرادوریت اصل:
بدون دیدن پدیده انعکاسی نور و رنگ لابرادورسنسی، تشخیص لابرادوریت هایی طبیعی که این بازی رنگ را ندارند سخت است و نیاز به آزمایشاتی نظیر اشعه x، آنالیز شیمیایی، تست های اپتیکی و یا وزن مخصوص آن میباشد. امروزه نمونه های مصنوعی ساخته شده از مواد پلیمری نیز به عنوان بدل لابرادوریت تولید شده اند.همچنین نمونه های بهسازی شده و رنگ شده نیز گاهی به عنوان لابرادوریت اصل و طبیعی فروخته میشوند که از نشانه های تشخیص میتوان به تجمع بیش از حد یک رنگ در رگه ها و پخش شدگی اون، روی رنگ زیرین مثل سبز اشاره نمود. به طور کلی بهسازی قابل قبولی در لابرادوریت وجود نداشته و نمونه های رنگ شده آن کاملا مشخص، بد رنگ و بی روح هستند. لابرادوریت سنگی نیمه قیمتی و ارزان محسوب میشود و شاید اگر منابع آن اندک بود به علت زیبایی آن سنگی بسیار گرانبها میشد. قیمت لابرادوریت گرمی حساب می شود .ارزشمند ترین نوع این سنگ , لابرادوریتی است که طیف کاملی از رنگ را در خود داشته باشد و دیده شود.
چندنوع لابرادوریت وجود دارد؟
اسپکترولیت Spectrolite : نمونه ای بسیار کمیاب از لابرادوریت است که از فنلاند بدست می آید .
همانطور که از نام آن بر می آید نمایش دهنده طیفی از رنگی می باشد .
اندسین لابرادوریت Andesine-Labradorite : سنگی است که با ارتقادادن سنگ لابرادوریت بدست می آید .
سنگ ماه رنگین کمان Rainbow Moonstone گاهی با اسم تجاری سنگ ماه ماداگاسکار : همانطور که از نام آن بر می آید سنگی آبی رنگ است که از منطقه ماداگاسکار بدست می آید.
محدوه رنگ در لابرادوریت به چه صورت است؟
رنگ این سنگ از خاکستری تا خاکستری- مشکی و با طیف رنگی میباشد که این طیف در اثر تجزیه نور در لایه ها ی سنگ ایجاد می شود .
رنگ های مورد اقبال در این سنگ آبی درباری و ترکیب رنگی است .این سنگ می تواند بی رنگ بوده و یا قرمز-نارنجی و یا متمایل به قهوه ای باشد .
افکت های متالیک این سنگ – مخصوصا در نوع اسپکترولیت- می تواند نشان دهنده طیف کامل رنگی در آن باشد.
به چه دلیل در سنگ لابرادوریت پدیده لابرادورسنس وجود دارد؟
لابرادوریت تنها عضو خانواده پلاژیوکلاز است که دارای پدیده بازی رنگ لابرادورسنسی قوی می باشد. هنگام تشکیل لابرادوریت در اعماق زمین، با پایین آمدن درجه حرارت، رفته رفته لایه های سدیم آلومینیوم سیلیکات از کلسیم آلومینیوم سیلیکات جدا و حالت دوقلویی ایجاد میشود که در اثر تداخل نور با این لایه ها پدیده لابرادورسنس در سنگ دیده میشود.
میزان شفافیت و درخشندگی لابرادوریت:
هنگامیکه لابرادوریت در معرض نور قرار می گیرد , و از جهات مختلف دیده شود , طیف رنگی آن دیده میشود.لابرادوریت شفاف و نیمه شفاف عموما به رنگ آبی هستند . و هرچه شفافیت بالاتر باشد , نقش رنگ کمتر خواهد شد .این سنگ هم دارای نمونه شفاف هم نیمه شفاف و هم مات می باشد . اما نمونه های نیمه شفاف آن از استقبال بیشتری برخوردارند .
نحوه ی برش و تراش و انواع ایده هایی که برای طراحی سنگ لابرادوریت میتوان استفاده کرد:
این سنگ معمولا به صورت آویز گردنبند و در طرح های دکوراتیو برش داده می شود . لابرادوریت های شفاف به صورت چند وجهی و به صورت کروی (برای استفاده به صورت مهره در زیورالات ) قابل تراش خوردن هستند .این سنگ می تواند به راحتی به صورت طرح های تزیینی تراش بخورد , سوراخ شود یا به صورت چند وجه تبدیل شود و بر نقره و طلا بنشیند .معمولا در ساخت گردنبندو انگشتر از آن استفاده می شود .
همچنین زمانیکه در ساخت گوشواره و مهره استفاده می شود , برش آن به شکل کروی خواهد بود .بسته به نوع برش و تراش آن , لابرادوریت برای مردان و زنان قابل استفاده می باشد .
با اینکه این سنگ از کوارتز نرم تر است , از دوام بیشتری بر خوردار است .
در حقیقت , سنگ لابرادوریت محبوبیت خود را به واسطه زیبایی و درخشش از دوره ویکتوریا داشته است .
انواع مختلف این سنگ که دارای طراحی گود هستند معمولا در مقابل خراشیده شدن استحکام بهتر دارند . هنگام خرید سنگ های ارزشمند , بیشتر به اندازه آن توجه کنید تا وزن قیراطی آن ها .نسبت اندازه به وزن سنگ های رنگی متفاوت است .
ویژگی های گوهرشناسی و زمین شناسی لابرادوریت:
فرمول شیمیایی : NaAlASi3O8 به CaAl2Si2O8 سیلیکات الومینیوم کلسیم سدیم
ساختار کریستالی : پهن و منشوری
رنگ : خاکستری تیره – خاکستری مایل به مشکی , بدون رنگ , قرمز نارنجی , مایل به قهوه ای
سختی : 6-6.5
انکسار : 1.559 – 1.570
تراکم (دانسیته) : 2.65 – 2.75
شکستگی :کامل
شفافیت : شفاف تا مات
شکست نور : 0.008 to 0.010
درخشش : شیشه ای
فلورسنس : دارای رگه های زرد رنگ
کدام سنگ ها مشابه و یا مرتبط به سنگ لابرادوریت هستند؟
این سنگ در گروه فلدسپات ها قرار دارد و به همین دلیل نزدیکترین ارتباط را با پلاژیوکلاز ها دارد .این ارتباط به دلیل وجود کلسیم و سدیم در ترکیبات آنهاست .
از جمله این سنگ ها آلبیت Albite , اولیگوکلاز Oligoclase , لابرادوریت آندسین Andesine Labradorite , بیتونیت Bytownite و آنورتیت Anorthite می باشد .
این دسته از سنگ ها متعلقاتی در ترکیب خود دارند که این مواد در ساختار پوسته زمین به وفور یافت می شوند .
سنگ آلبیت دارای انکسار نور بیشتری در مقایسه با لابرادوریت است این در حالیست که اولیگوکلاز در مقام پایینتری از لابرادوریت قرار دارد .
آندسین نیز دارای درجه شکست نور کمتری در قیاس با لابرادوریت است .
بیتونیت معمولا بی رنگ , سفید , خاکستری یا زرد کمرنگ است در حالیکه لابرادوریت دارای رنگهای تیره است .آنورتیت شفافتر از لابرادوریت می باشد .سنگ ماه رنگین کمان که عموما از ماداگاسکار بدست می آید , ماده ای شفاف است که دارای رنگ آبی متالیک پررنگی است .
اکنون می پردازیم به برخی از انواع لابرادوریت های معروف:
بااینکه بسیاری از لابرادوریت های معروف ناشناخته هستند , تعدادی از نمونه های ارزشمند آن از لحاظ تاریخی و فرهنگی موجودند .
یکی از این نمونه ها , یک سرباز سنگی است که دوره تاریخی آن نامعین باقی مانده و در موزه اسمیتسونیان در واشنگتن نگهداری می شود .سنگ لابرادوریت در قرن 19 میلادی به عنوان ماده تزیینی در کلیسای جامع سن ایزاک در سنپترزبورگ روسیه استفاده میشده است .
نکات نگهداری از لابرادوریت:
علیرغم اینکه این سنگ دارای سختی 6 تا 6.5 و نرمتر از کوارتز است , ماده ای بسیار مقاوم و بادوام است .برای تمیز کردن این ماده , از آب و کف و پارچه ای تمیز استفاده کنید .
پس از شستشوی سنگ آن را کاملا آبکشی کرده و صابون را کاملا بزدایید .
قبل از انجام فعالیت های سنگین , تمرین ورزشی و یا حمام کردن تمامی جواهرات خود را در آورید .همچنین لابرادوریت را در کنار زیورآلات دیگر قرار ندهید تا خراش بر ندارد .
بهترین راه نگهداری آن در پارچه ای نرم و یا در جعبه طلا و جواهرات پوشیده با پارچه است .
