روش های تشخیص مروارید طبیعی از پرورشی و جلا و درخشش آن

سنگ مروارید چیست؟

مروارید (Pearl) گوهری است درخشان و سخت که در بدن انواعی از نرم تنان دو کفه ای به نام صدف مروارید و به ندرت توسط حلزون به وجود می آید. تصور می شود که نام آن ریشه لاتین داشته و از کلمه پرنا (Perna) نوعی صدف و یا سفارولا (Sphaerula) به معنی کروی شکل مشتق شده باشد. نوع درشت این گوهرسنگ را «دُر» نیز می گویند و دُردانه به معنی دانه مروارید است. «دُر يتيم» به نوعی گفته می شود که خودش تنها در صدف باشد.

سنگ مروارید دارای سختی 3 تا 4 در مقیاس موس است و فرم شکستگی صدفی یا پولکی شکل و اساسا بدون کلیواژ می باشد. شكل این گوهر  اغلب نزدیک به کره است ولی به شکل های گلابی، دکمه ای و نامنظم هم دیده می شود.

سنگ مروارید چگونه درون صدف بوجود می آید؟

حقیقت این است هنگامی که یک جسم خارجی بین بدن و جبه صدف دو کفه ای آب شور (Mollusco) یا آب شیرین (Mussels) قرار گیرد، جانور کم کم ماده آهکی که به ” مادر مروارید ” (Mother Of Pearl) که نوعی کربنات کلسیوم بوده به دور آن ذره ترشح و به فرم لایه ای آراگونیت متبلور شده و به مرور زمان دانه این گوهر پدید می آید.

ماده مترشحه «ناکر» (Nacre) نامیده می شود طبقات ناکر که به مرور حول جسم خارجی را می گیرند به مرور زمان بر حجمشان افزوده می شود. ترکیب شیمیایی ناکر کربنات کلسیم و یک ماده آلی به نام کونچیولین (Conchiolin) است.

جسم خارجی در صدف مروارید چه چیزی است؟

پیدایش این گوهر در بدن صدف به طور طبیعی و کاملا تصادفی است و الزاما باید یک جسم خارجی وارد بدن حیوان بشود تا او به منظور دفاع ماده ناکر را حول این جسم ترشح کند. جسم خارجی می تواند ذره ای شن یا نوزاد برخی از کرم ها و یا ماده خارجی دیگری باشد که مزاحم بدن حیوان است. اگر یک دانه آن را بشکنند در وسط آن جسم خارجی را می توان دید.

انواع رنگ مروارید

سنگ مروارید در رنگهای صورتی، نقره ای، قهوه ای یا کرم و شیری، طلایی، سبز، آبی و سیاه دیده می شود. به دلیل آلی بودن ماده کنچیولین رنگ آن می تواند به آسانی تغییر یابد مخصوصا وقتی آب موجود در بلور خود را از دست بدهد. این پدیده باعث کاهش دوام آن می شود که در این صورت گوهر ما ابتدا بی جلا و مات سپس ترک خورده و در آخر پوسته پوسته می شود.

درخشش مروارید به چه علت می باشد؟

درخشش صدفی مروارید توسط ورقه های نازک آراگونیت و پوسته های کنچیولین که نزدیکی سطح خارجی آن قرار گرفته است تولید می شود. به این پدیده اُرینت (Orient) می گویند. در این ساختار شکست پرتوهای نور و تداخل آنها با یکدیگر باعث تولید رنگ های قوس و قزحی بر روی سطح شده که به آن پدیده ایریدسنس گفته می شود.

آنها بسته به نوع شکل پخش شدن ماده کنچیولین روی آنها، نوع جانور نرم تن و آب موجود در دریا می توانند به صورت لکه لکه ای یا منظم دیده شوند. برخی حلزون ها، مخصوصا حلزون استرومبوس گیگاس می توانند دُردانه ای تولید کنند که درخشش ابریشمی داشته و از نظر تجاری ارزشی ندارد.

صدف های مروارید در چه عمقی قرار دارند؟

صدف های تولید کننده مروارید غالبا در عمق 15 متری و در امتداد سواحل دریا زیست می کنند. از هر 30 تا 40 صدف شکار شده توسط صیادان فقط یک صدف حاوی دُردانه است. در سال 1958 میلادی در سری لانکا از تورهای بزرگی برای جمع آوری صدفها از ته دریا استفاده شد که نتیجه مطلوب به بار نیاورد و موجب از بین رفتن بقیه صدف ها و راکت ماندن صید این گوهر در سالهای بعد شد.

مروارید چقدر عمر می کند؟!

اطلاعات چندان دقیقی در این باره منتشر نشده ولی احتمالا دانه مروارید می تواند حدود 100 الی 150 سال عمر کند. امروزه حتی انواعی دیده شده که چند قرن عمر داشته ولی سالم بنظر رسیده اند. جانور نرم تن درون صدف حدود هشت سانتیمتر و طول عمری به طور متوسط 13 سال می باشد.

البته نحوه صحیح مراقبت از آنها نیز مهم است. چنانچه آن را در تماس با مناطق خشک و مرطوب، اسیدها، مواد آرایشی، اسپری ها و عرق بدن قرار دهید دوام و جلای آن را تحت آسیب قرار می دهد.

منابع مروارید در جهان

سنگ مروارید سفید را از خلیج فارس و سیلان (سابقا سراندیب و امروزه سریلانکا) به دست می آورند. سنگ مروارید سیاه بیشتر از خلیج مکزیک و نوع زرد از سواحل استرالیا بدست می آید. مرغوب ترین نوع در جهان به رنگ صورتی و سفید شیری می باشند که در خلیج فارس بدست می آیند.

اکثر دُردانه ریز که Seed Pearls خوانده می شوند به رنگ صورتی و زرد کمرنگ هستند و از خلیج مانار، بین هندوستان و سریلانکا بدست می آیند. فیلیپین، آمریکای مرکزی، سواحل تاهیتی و دریاهای جنوبی دارای دُردانه های قابل برداشت می باشند.

مروارید پرورشی چیست؟

صیادان برای تهیه مروارید بیشتر، صدف آن را از دریا صید می کنند، و یک ذره خارجی را که معمولا شن ریزه است بين جبه و بدن آن قرار میدهند، پس از اندکی دانه دُر تشیکل میشود. آن گاه صدف را گرفته و دُردانه را از بدنش خرج می کنند. به این گونه مروارید پرورشی یا مصنوعی می گویند.

جهت سرعت بخشیدن به فرآیند تولید ، مهره ها را کروی درنظر می گیرند. به طور معمول قطر 6 الی 7 میلیمتر برای نرم تنان صدفی سه ساله از نظر حجم مناسب است. از مهره های کوچکتر برای صدف های جوان تر استفاده می کنند.

وارد کردن مهره های کروی به درون نرم تن صدفی احتیاج به مهارت بالایی دارد که اکثرا به وسیله زنان انجام می گیرد. بطور معمول هر نفر روزانه 300 الی 1000 صدف را آماده تولید می کند. امروزه 90 درصد از تجارت مربوط به تولید را نوع پرورشی تشکیل داده اند.

تاریخچه پرورش مروارید در ایران

آثار حاصل از حفاری های باستان شناسی نشان میدهد که سده های پیش از میلاد، کرانه نشینان دریای پارس از فن ژرف پیمایی برای به دست آوردن مروارید استفاده می کرده اند. دکتر “تاکرا بوات” در کتاب فرمانروایان صدف، ایرانیان را پیشگامان پایه گذاری صید و پرورش این گوهر به شمار آورده است.

مهم ترین سند به جا مانده از پرورش این گوهر در ایران باستان گزارش آپولونیوس است، ریاضی دان یونانی، اهل جزیره رودس، که در سده دوم پیش از میلاد، ( ۲۶۲ تا ۱۹۰ پیش از میلاد) هم زمان با دوران اشکانی، میزیسته است. وی در نوشتار خود به روشنی به پرورش مروارید در دریای پارس اشاره کرده و آن را ابتکار ایرانیان می داند.

سابقه تاریخی صید مروارید در ایران

از دوران باستان خلیج فارس و دریای عمان که پیشینیان دریای پارس می خواندندش، به ویژه کرانه های جزیره میش ماهیگ و کرانه نیک آن (بحرین (به ران)) زادگاه و خاستگاه مروارید به شمار می رفته است. کرانه نشینان دریای پارس با این گوهر پیوندی دیرینه داشته اند.

در گذشته مروارید، نقش کنونی نفت را در خلیج فارس به عهده داشته است. بر پایه نوشتارهای تاریخی، از دوران هخامنشیان این گوهر صید می شده است، اما بی تردید آشنایی با آن به زمان های دور در ژرفای تاریخ می رسد. در نوشته ها و ادبیات ایرانی هزارساله سرایندگان و نویسندگان ایرانی، به صید آن اشاره شده است.

قدمت ژرف روی و غواصی در جنوب ایران به سده های پیش از میلاد می رسد. در دوران ماد، ایرانیان از غواصان برای استخراج صندوق های طلا و جواهر کشتیهای غرق شده از دل دریا استفاده می کرده اند. نیروی دریایی توانمند ایران در دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان به گروه غواصی مجهز بود. ایشان برای نفوذ به درون دژها از طریق خندقهای پر از آب و آبراههای شهرها، مهارت بسیاری داشته اند.

مروارید مصنوعی چیست؟

امروزه مروارید های مصنوعی زیادی در بازار یافت می شود که یکی از انواع آنها گونه “تاول گونه” استرالیایی است که دارای لایه نازکی از آراگونیت ترشح شده و یا ماده “مادر مروارید” است ولی پروشی محسوب نمی شود. نوع دیگر بدلی فلس ماهی نام دارد که از شیشه روکش شده به وسیله ماده فلسی (که از انواع ماهی بدست می آید) تشکیل شده است.

برخی دیگر نیز از قسمتی از حلزون دریایی، صدف مروارید آب شیرین و دندان حیوانات خون گرم دریایی مانند گاو دریایی استفاده می شود. همچنین نوعی بدلی به اپرکولوم (Operculum) یا “چشم گربه ای چینی” مشهور است که در حقیقت این مروارید بدلی پوسته محدبی نوعی حلزون بوده که در اطراف جزایر استرالیا یافت می شود.

روش تشخیص مروارید طبیعی از مصنوعی

تعیین کیفیت مروارید بر اساس استاندارد های رسمی

به طور کلی کیفیت مروارید ها به چهار دسته تقسیم می شوند:

مروارید چگونه قیمت گذاری می شود؟

قیمت دانه این گوهر بسته به رنگ، اندازه، فرم و درخشش خود دارد و انواع کروی شکل معمولا گرانبهاتر می باشند. برای تعیین قیمت مروارید وزن آن را به توان دو رسانده (وزن × وزن) و سپس رقم حاصله در پایه آن نوع بخصوص، ضرب می شود. قیمت پایه متغیر است و نسبت متقابل با مرغوبیت آن دارد و می تواند از 1 تا 40 دلار نوسان داشته باشد. در گردنبند ها و دستبند هایی که تعداد زیادی از آن یک فرم و همانند به کار رفته است قیمت پایه بسیار بالاست.