اسفالریت چیست؟
اسفالریت(sphalerite) یک ماده معدنی سولفید روی با یک ترکیب شیمیایی (Zn,Fe)S است. اسفالریت سنگ معدنی روی و حاوی آهن است.وقتی آهنش زیاد باشد، رنگ آن تبدیل به سیاه مات می شود.موادی که کیفیت جواهر را دارند مقدار آهنشان کمتر است و در نتیجه بلورهایشان شفاف است.این ماده در سنگ های دگرگونی، آذرین، رسوبی و در بسیاری از نقاط جهان یافت می شود.
اسفالریت رایج ترین ماده معدنی روی و مهم ترین سنگ معدن روی در جهان است. اسفالریت اغلب حاوی اثری از مقادیر جزئی کادمیوم ، ایندیوم ، ژرمانیوم یا گالیم است. این عناصر کمیاب با ارزش هستند و در صورت وجود مقدار کافی آن به عنوان فرآورده های جانبی سودآور قابل بازیابی هستند. مقادیر اندک منگنز و آرسنیک نیز در اسفالریت وجود دارد.اسفالریت شفاف و جواهرنشان بسیار کمیاب است.
رنگ هایش معمولا زرد، نارنجی یا قرمز هستند. نمونه آهنی و سیاه آن را مارماتیت می نامند.
گستردگی جغرافیایی سنگ اسفالریت
ده ها کشور دارای معادنی هستند که اسفالریت را تولید می کنند. تولید کنندگان برتر عبارتند از: استرالیا، بولیوی، کانادا، چین، هند، ایرلند، قزاقستان، مکزیک، پرو، و ایالات متحده. در ایالات متحده، اسفالریت در آلاسکا، آیداهو، میسوری، و تنسی تولید می شود.
خصوصیات فیزیکی سنگ اسفالریت
اسفالریت (sphalerite) سولفید روی بافرمول شیمیایی (Zn, Fe) S می باشد .ظاهر و خواص اسفالریت متغیر است. این ماده در انواع رنگ ها رخ می دهد، و درخشش آن از فلزی تا شبه فلزی و صمغی تا سخت و درخشان در نوسان می باشد.
گاهی اوقات با درخشش شیشه ای شفاف خواهد بود. رگه اسفالریت سفید تا قهوه ای مایل به زرد و گاهی اوقات با بوی مشخص گوگرد همراه است. گاهی اوقات به رنگ قهوه ای مایل به قرمز در می آید. اسفالریت سختی ۳٫۵ تا ۴ بر روی مقیاس موهس رادارد
یکی از متمایز ترین خواص اسفالریت رخ آن است. این ماده دارای شش جهت رخ کامل با سر رگه هایی است که درخشش صمغی تا سخت و درخشان را نشان می دهند. شناسایی نمونه هایی که این رخ متمایز را نشان می دهند آسان است. متاسفانه، بسیاری از نمونه ها به اندازه ای دانه ریز هستند که مشاهده رخ آن دشوار است.
رنگ اسفالریت
اسفالریت(sphalerite) می تواند بی رنگ، زرد، نارنجی، قرمز یا سبز باشد.
بیشتر سنگ های جواهر از زرد کمرنگ تا نارنجی پر رنگ متغیر هستند.
سنگ های دارای رنگ کمرنگ تر بیشتر میزان تجزیه نور را دارند.
به نمونه های قرمز اسفالریت یاقوت سولفید هم می گویند. نمونه های بی رنگ کمیابند.
درخشندگی و شفافیت اسفالریت
سنگ های جواهر اسفالریت به ندرت بدون ناسرگی هستند مگر در اندازه های کوچک.
درخشندگی روغنی تا شفاف اسفالریت قابل توجه است.
وقتی سنگ جواهر اسفالریت را خریداری می کنید، نمونه هایی را انتخاب کنید که بیشترین شفافیت را دارند و بالاترین میزان تجزیه نور را نشان میدهند یا به عبارتی در آنها آتش دیده می شود. یکی از ویژگی های شاخص اسفارلیت قدرت تجزیه نور بالای آن است (۰٫۱۵۶)
برش و شکل اسفالریت
اسفالریت معمولا تراش داده می شود تا درخشندگی اش به نهایت برسد و در اشکال مختلفی مانند هشت وجهی، چند وجهی، مربع، دایره و اشکال متعددی همچون بیضی، گلابی و کوژ دیده می شود.
اسفالریت سنگی است که برش آن دقت زیادی می خواهد زیرا نرم است و شکاف پذیری اش در شش جهت رخ می دهد.
سنگ های جواهر مشابه یا مرتبط با اسفالریت
اسفالریت(sphalerite) گاهی به جای بریل زرد، کاسی تریت، شیلیت، سینهالیت، توپاز، تورمالین، ایدوکراز، زیرکن و الماس بی رنگ اشتباه گرفته می شود.
اسفالریت به دلیل وجود مواد معدنی وورتزیت و ماتارایت سه وجهی است.
این یعنی تمام این سه ماده ترکیب شیمیایی مشابهی دارند اما شکل بلورهایشان با هم فرق می کند.
ایده های طراحی جواهرات با سنگ جواهر اسفالریت
اسفالریت(sphalerite) سنگ جواهر کمیابی است بنابراین در جواهرات زیاد آنرا نمی بینیم.
همچنین به دلیل سختی کمی که دارد برای جواهرات با مصرف روزانه توصیه نمی شود.
با این حال درخشش فوق العاده اش آنرا در جواهرات زیبا می کند و اگر با مواد سفید یا زرد ترکیب شود، نتیجه بسیار زیبا خواهد بود.
اسفالریت بیشتر برای گوشواره و آویز مناسب است زیرا احتمال رسیدن به آنها کمتر است.
اگر در حلقه یا گردنبند استفاده می شود بهتر است که قاب نگهدارنده داشته باشد.
نگهداری و تمیز کردن سنگ اسفالریت
اسفالریت (sphalerite)سنگ جواهر نسبتا نرمی است، پس باید بسیار مراقب بود که اسیب نبیند.
از آنجا که گردوغبار خانگی حاوی کوارتز با میزان سختی ۷ روی مقیاس Mohs است این گردو غبار خیلی راحت روی جواهر خراش ایجاد می کنند.
