فلوریت (fluorite) یک کانی با سختی تقریبا پایین است که از نظر شیمیائی ترکیبی از فلوئورین (F) با عناصری چونP ،Na ،Ca و As است. با این حال از نظر کانی شناختی فلوریت با فرمول CaF2 مهمترین ترکیب فلورین در طبیعت محسوب می شود. این سنگ اولین بار در سال 1530 تحت عنوان “فلورسپار fluorspar ” اشاره شده است. امروزه از نام فلورسپار در شکل صنعتی و شیمیایی فلوئوریت استفاده میشود
این سنگ به صورت شفاف تا مات یافت میشود. فلوئوریت دارای ساختار کریستالی ایزومتریک، مکعبی و هشت سطحی است که در شکل کریستالی آن در هنگام تشکیل با سیالات دمای بالا تمایل به فرم اکتاهدرال و در دمای پایین تمایل به فرم بلورهای مکعبی دارد. جالب است بدانید که فلوریت یکی از معدود کانی های رایجی است که دارای کلیواژ کامل از چهار جهت است.
انواع رنگ فلوئوریت
فلوریت سنگی با خاصیت چند رنگی (Allochromatic) و قرار گرفتن مقادیر بسیار اندکی از ناخالصی های معدنی درون ساختار کریستالی آن میتوانند رنگ این کانی را دستخوش تغییر قرار دهند. سنگ فلوریت خالص بدون رنگ است و انواع رنگهای آن ناشی از انواع ناخالصی ها درون آن است. برای مثال مقادیری از یون های منگنز میتوانند رنگ آن را به سمت نارنجی تغییر دهند. به همین دلیل در طبیعت کمتر سنگی را میتوان با چنین تنوع رنگی یافت و بعد از خانواده بزرگ کوارتز ، فلوریت از این نظر در مقام دوم قرار دارد.
فلوریت میتواند در رنگهای متداولی چون آبی، سبز، بنفش و در موارد کمتر در قرمز، سیاه، سفید، قهوه ای و صورتی یافت شود که در این میان پدیده فلورسانس ضعیف تا قوی در آن میتواند رنگهای شگفت انگیزی از آنها به خصوص در انواع مکعبی آن بوجود آورد. یکی از پرطرفدار ترین نوع رنگ های فلوریت نوع بنفش یا ارغوانی پر رنگ (به علت یون های فلوراید آن با ساختار مکعبی است که بصورت کلکسیون نگهداری میشود.
بررسی پدیده فلورسانس در این کانی
در سال 1852، سر جرج گابریل استوکس، بارونت اول، ریاضیدان و فیزیکدان بریتانیایی بعد از کشف قابلیت درخشش آبی در فلوریت در طیف های نوری مختلف، نام پدیده “فلورسانس” را به این خاصیت داد و فلوئوریت نیز به عنوان اولین کانی دارای خاصیت فلورسانسی نامگذاری شد. دربسیاری از مواقع سنگ فلوریت تحت نور فراابنفش (UV) از خود فلورسانت نشان میدهد. قرار گرفتن عنصر کمیاب ایتریم، اروپیم، ساماریم یا دیگر ناخالصی های طبیعی دیگر در درون ساختار بلوری فلوریت از علت خاصیت فلورسانسی در آن میباشد. رنگ نور مرئی ساطع شده از فلوریت در هنگام فلورسانس شدن به شدت بستگی به محل استخراج آن دارد. نوع رنگ فلورسانت میتواند متفاوت باشد ولی عموما آبی – بنفش است ولی گاهی میتواند شامل رنگهایی چون زرد، قرمز، سیاه، سفید، سبز و ارغوانی باشد. بسته به طول موج کوتاه یا بلند UV، این کانی میتواند رنگهای فلورسانتی متفاوتی از خود نشان دهد.
فلورین ؛ نامی اشتباه برای سنگ فلوریت !
در تعدادی از وبسایت ها یا شبکه های اجتماعی میبینید که به جای سنگ فلوریت میگویند سنگ فلورین! . درصورتی که فلورین یا فلوئورین (fluorine) یک عنصر سمی با نماد F و عدد اتمی 9 میباشد که از خمیر دندان گرفته تا صنایع اتمی کاربرد دارد! احتمالا دانشمندان زیادی در کار با فلورین جان خود را از دست داده اند و یا مسموم شده اند. درواقع فلورین عنصر تشکیل دهنده فلوریت است که نام گذاری آن دقیقا بعد از مطالعه روی فلوئوریت انجام شده است. دو نمونه نام مشابه دیگر هم وجود دارد : فلوئورن Fluorene و فلوراید fluoride که نباید اشتباه گرفته شوند.
فلوریت در کدام مناطق یافت میشود؟
فلوریت یک کانی رایج است که بیشتر به صورت رگه در کانسارهای بزرگ و کوچک در بسیاری از مناطق یافت و میتواند در کنار سنگ آهک و یا دولومیت یافت شود. این رگه ها میتوانند شامل سولفید قلع، روی، سرب، نقره و دیگر فلزات نیز باشد. در محیطهای زمین شناسی گوناگون، فلوریت دارای الگوهای زمین شیمیایی متفاوتی است که بیانگر نوع کانسار و سنگ میزبان است. فلوریت در مراحل آخر تبلور ماگمایی، ته نشست می کردند و اغلب در محیطهای گرمابی همراه با کنار زایی معمول آن یافت می شود. کانی هایی که بیشتر همراه با فلورایت حمل و ته نشست میشوند عبارتند از اسفالریت، گالن، باریت، کلسیت و انواع کوارتز.
بر اساس جدیدترین نظام – های رده بندی کانسارها، کانسارهای فلوریت دارای سه خاستگاه ماگمایی، مربوط به فعالیت های ساختاری و رسوبی هستند. مهمترین عوامل ماگمایی – گرمابی کنترل کننده کانی سازی در ذخایر فلوریت شامل موقعیت زمین دینامیکی، شیمی سیال، مجموعه کانی شناسی و دگرسانی، نقش سنگ میزبان، شیب زمین گرمایی، مقدار مواد فرار سیال، عمق و زمان است.
بهسازی
فلوریت معمولا مورد بهسازی قرار نمیگیرد. اگرچه برخی فروشنده ها جلای این سنگ را به وسیله بهسازی با روغن بهبود میبخشند. همچنین فلوریت میتواند به روش حرارت دهی بهسازی شود که موجب حذف هیدروکربن های مزاحم میشود. همچنین گاهی این سنگ را تحت پرتوافکنی پرتو گاما قرار میدهند تا به رنگهای مختلف از جمله نئونی دست یابند. به علت سختی پایین فلورایت گاهی آن را در استفاده جواهراتی روکش دار یا اشباع سازی میکنند. فلوریت های مصنوعی و سنتتیک نیز در انواع رنگها وجود دارد.
تشخیص فلوریت
بعلت تنوع زیاد، فلوریت می تواند با بسیاری از سنگ ها مشابه باشد.
اگرچه می تواند براحتی از سنگ هایی با سختی پایین تر متمایز شود.
برخی از ویژگی هایی که موجب تمایز آن می شود شامل کلسیت می شود اما کلسیت کمی نرم تر است و شکل کریستالی متفاوت تری دارد.
کوارتز سخت تر است و فاقد شکافِ فلوریت است درحالیکه آپاتیت کمی سخت تر است و شکل کریستالی متفاوتی دارد.
ویژگی تمایزدهندۀ دیگر، ترمولومینسانس یا حرارت است که ویژگی درخشش در اثر گرمادیدن می باشد.
یکی از گونه های فلوریت بعنوان ” کلروفان (chlorophane)” شناخته می شود که دارای این ویژگی حرارت می باشد و آنرا بخوبی حتی با نگه داشتن در دست نشان می دهد.
