مشخصات کانی شناسی کیانیت
کیانیت (kyanite) دارای ترکیب شیمیایی از سیلیکات آلومینوم بی آب (Al2SiO5) و دارای 63% آلومنیوم و 37% سیلیکات است. سه کانی معدنی دارای این ترکیب پلی مورف (چند ساختاری) کیانیت ، آندالوزیت و سلیمانیت هستند. کیانیت یک پلی مورف با فشار بالا ، سیلیمانیت در دمای بالا و آندالوزیت پلی مورف کم فشار است. بیشتر کیانیت ها مات هستند و بسیار نادر است کیانیتی پیدا کنید که عاری از اینکلوژن باشد. به طور کلی کیانیت و آندالوزیت در کیفیت های غیر گوهری بسیار فراوانند. چسبندگی مولکولی کم در این سنگ سبب شده که بسیار شکننده باشد. بلورهای دوقلویی ( Twinning ) و یا رشد درونی موازی با استاروليت بسیار معمول هستند. كيانيت گاهی ويژگی های مغناطيسی مشابه تورمالين را نشان مي دهد.
کیانیت سختی متغیر بسته به رخ و جهت کریستالوگرافی خود دارند. در صورت تست عمود بر صفحه بلوری {001} و موازی با آن، دارای سختی موهس حدود 4.5 تا 5 دارند و در صورت آزمایش روی صفحه افقی {100}، دارای سختی 6.5 تا 7 است. این کانی معدنی زمانی “disthène” نامیده می شد که به معنای “دو قدرت” اشاره به داشتن دو سختی است.
| جدول خصوصیات کیانیت | |
|---|---|
| ترکیب شیمیایی | Al2(SiO4)O |
| سیستم کریستالی | پيناكوئيدی تری‌کلینیک- ستونی، فیبری و تیغه ای |
| رنگ | ببه رنگ آبی ، سفید ، به ندرت سبز ، خاکستری روشن تا خاکستری ، به ندرت زرد ، صورتی ، نارنجی و سیاه ، میتواند منطقه بندی رنگی داشته باشد |
| رنگ خاکه | بی‌رنگ |
| شفافیت | شفاف – مات |
| رخ | کامل |
| شکستگی | تراشه وار (براده ای) |
| جلا | شیشه ای، روغنی، مرواریدی |
| ضریب شکست نور | nα = 1.712 – 1.718 nβ = 1.720 – 1.725 nγ = 1.727 – 1.734 |
| شکست دوگانه | Biaxial (-) – 0.015 |
| سختی موهس | 7 – 4.5 |
| وزن مخصوص | 3.67 – 3.53 |
| فلورسانس | ضعیف، صورتی قرمز در طول موج بلند |
کیانیت در کجا یافت میشود؟
کیانیت یک کانی معدنی است که عمدتا در سنگهای دگرگونی یافت می شود. بیشتر اوقات از فشار زیاد دگرسانی کانی های رسی در طی دگرگونی سنگهای رسوبی تشکیل می شود. در رگه های شیست‌ها و گنیس‌های مناطق دگرگون شده و کمتر در کوارتزیت یا اکلوژیت (در لوله های کیمبرلیتی) یافت می شود. نمود بلوری معمول کیانیت به صورت یک کریستال تیغهای ، دراز و کشیده و ستونی است ، اگرچه گاهی اوقات به عنوان توده های شعاعی از کریستال ها رخ می دهند. همچنین می تواند در سنگهای آذرین مانند گرانیت رخ دهد. كيانيت اغلب با ساير كانی های دگرگوني مانند گارنت ، استاروليت، میکا، کوارتز و كورندوم همراه است. آفریقای جنوبی ، ایالات متحده ، فرانسه و هند تولید کننده های برتر کیانیت هستند. در شیست‌های سنت گوتارد در کوههای تایرول سوئیس سالهاست که منبع کریستالهای بسیار خوب کیانیت مرتبط با استاروليت یافت می شوند. در ماچاکوس شهری در استان شرقی واقع در کشور کنیا کانیت بی رنگ بسیار غیرمعمول و برخی کریستال های بزرگ آبی با نوارهای سبز یافت میشود.
انواع رنگهای کیانیت
کیانیت می تواند بی رنگ ، سبز ، سیاه و به ندرت ارغوانی باشد. بعضی از کیانیت ها دارای چندرنگ نمایی بی رنگ تا آبی کمرنگ تا آبی هستند (وقتی از جهات مختلف مشاهده می شوند ، رنگهای مختلفی دارند). اکثر کیانیت‌های با کیفیت گوهری با رنگ آبی است. سنگ های آبی کیانیت را می توان در یک رنگ مداوم بین آبی روشن و تیره یافت. محبوب ترین کیانیت های گوهری پاک و شفاف با رنگ سافایر آبی پررنگ هستند. کیانیت آبی شفاف با شدت رنگ پایین تر ممکن است شبیه توپاز آبی یا آکوامارین باشد.
کیانیت در انواع طیف‌های کیانیت زرد وجود دارد. ولی به تازگی کیانیت نارنجی رنگ در معدن لولیوندو (Loliondo) تانزانیا یافت شده است. این نمونه ها که در GIA نیز مورد بررسی قرار گرفته اند دارای رنگهای زرد-نارنجی متوسط تا ضعیف، نارنجی مایل به زرد، چند رنگ نمایی میباشند. این کیانیت ها دارای اینکلوژنهای روتایل های زاویه دار قهوه ای و زیرکن برجسته گرد شده بی رنگ بودند.
کاربرد کیانیت در جواهرآلات
كیانیت با كیفیت بالا و رنگی زیبا را می توان در به صورت کابوشن برش داد. از این سنگ اغلب در انگشترها، گوشواره ها ، آویزها و جواهرات دیگر استفاده می شود. از کیانیت برای تهیه مهره نیز استفاده می شود. این مهره ها اغلب هندسه مسطح دارند زیرا این ماده معدنی به طور معمول در تیغه های نازک رخ می دهد. کیانیت سنگی چالش برانگیز برای تراش است زیرا دارای دو سختی کاملاً متفاوت است. بلورهای کیانیت معمولاً تیغهای باریک و باریک هستند. آنها دارای سختی در حدود 4.5 به موازات طول خود ، اما سختی 6.5 تا 7.0 در عرض تیغه دارند. برای کار بر روی این سنگ ها به تراشکار ماهر نیاز است.
کاربردهای صنعتی کیانیت
از کیانیت برای تولید طیف گسترده ای از محصولات استفاده می شود. کاربرد مهم آن در ساخت فرآورده های نسوز و دیرگداز مانند آجر ، خمپاره و ابزار آتشخانه که در کوره هایی با درجه حرارت بالا مورد استفاده قرار می گیرد. برای ریخته گری، قالب هایی که برای ریخته گری فلزات با درجه حرارت بالا استفاده می شود ، اغلب با کیانیت ساخته می شوند.از کیانیت همچنین در محصولاتی که در صنایع اتومبیل و راه آهن نیاز به مقاومت در برابر گرما دارند دارای کاربرد و مورد اهمیت است. مولایت ، نوعی از کیانیت تکلیس شده یا حرارت دیده در دمای 1250 تا 1500 درجه سلسیوس است ، در ساخت کفش ترمز و رویه کلاچ استفاده می شود. کیانیت دارای خواصی است که باعث می شود برای استفاده در تولید یک پرسلان با مقاومت بالا بسیار مناسب باشد. پرسلان نوعی چینی است که استحکام خود را در دماهای بسیار بالا حفظ می کند. استفاده آشنا از این نوع پرسلان ، عایق سفید روی یک شمع چینی (در موتور) است. از کیانیت در برخی از اشکال رایج تر پرسلان نیز استفاده می شود ، مانند نمونه هایی که برای ساخت پروتز ، سینک ظرفشویی و وسایل حمام استفاده می شود
