سنگ گارنت جزو سنگهای قیمتی تا نیمه قیمتی محسوب می شود که با درجه سختی و رنگهای مختلفی یافت می شوند. انواع سبز این کانی دارای نگین هایی بسیار زیبا و گران قیمت هستند و نوع نارنجی رنگ آنها عموما مورد توجه کلکسیونرها می باشند.
مشخصات سنگ گارنت
گارنت سنگی با سیستم بلوری کوبیک(مکعبی) و با سختی 6.5 تا 7.5 در مقیاس موس (Mohs) است. وجود عناصر مختلف در این کانی موجب شده تا ترکیبات متنوعی با رنگهای گوناگون داشته باشد. فرم های رومب دودکاهدرون و تراپزوهدرون نیز مشخصه این گروه از کانی است. بیشتر گارنت ها در تماس توده های نفوذی با سنگهای میزبان آهکی و یا در شیست ها، شیل ها، در سنگهای آذرین درونی در حال سرد شدن و واحدهای رسوبی مثل گرانیت ها، پگماتیتها و گرانودیوریت ها تشکیل و یافت می شوند. در اصطلاح عامیانه گارنت به بلور های قرمز از نوع آلماندین و پیروپ گفته می شود. سنگ گارنت معمولا در سنگ های دگرگونی ایجاد می شود و در برابر هوازدگی فیزیکی و شیمیایی مقاوم است.
انواع گارنت
به طور کلی ، تغییرات رنگ در سنگ های قیمتی ناشی از ناخالصی های موجود در بلورهای میزبان است. در گارنت نیز همین گونه است. با این حال ، در بعضی موارد ، تشخیص اینکه کدام عنصر معدنی باعث ایجاد رنگ میشود، دشوار است. همچنین برخی از سنگ های قیمتی ، از جمله برخی از انواع گارنت ، رنگ خود را از فرمول شیمیایی اصلی خود می گیرند و نه از ناخالصی اضافه شده.
رنگ گارنت های قرمز و قهوه ای در اثر عناصر جزیی آهن در ساختار بلوری اونها حین تشکیل است. گارنت های نارنجی و صورتی از منگنز ، زرد از کلسیم و سبز از آلومینیوم ، کروم یا وانادیوم رنگ می گیرند. بسته به ترکیب این ناخالصی های جزئی ، گارنت ها رنگ و سایه رنگ های منحصر به فردی دارن. به عنوان مثال ، مخلوط آهن و کروم یک گارنت ارغوانی/ بنفش تولید می کند. همانند تمام سنگهای قیمتی ، گارنت هایی با رنگ نادر گرانترین هستند. برخی از نادرترین گارنت های رنگی عبارتند از: اسپسارتین که غنی از نارنجی قرمز هست که به آن ماندارین نیز می گویند. یا سه گانه غنی از سبز، تساووریت ، دمانتوئید و اواروویت. با این حال ، با ارزش ترین نوع ، گارنت کالرچنج یا تغییر رنگ دهنده است که از ماداگاسکار و تانزانیا استخراج میشود و در نور روز آبی و در زیر نور مصنوعی قرمز یا ارغوانی به نظر می رسد. گارنت آبی خالص محض وجود ندارد.
نواع سنگ گارنت
این کانی بر اساس ترکیبات شیمیایی و با توجه به رنگ و تفاوت ضریب شکست خود دارای دو دسته و چندین زیر گروه هستند که به توضیح آنها می پردازیم:
1) دسته پیرالسپیت (Pyralspite) شامل:
سنگ گارنت پیروپ (Pyrope)
پیروپ برگرفته از واژه یونانی pyrpos به معنی “آتشین” بوده و رنگ آن قرمز مایل به نارنجی، قهوه ای مایل به قرمز تا قرمز تیره و یا بنفش این کانی است. رنگ آن به علت وجود منگنز Mg در ترکیب سیلیکاته آن است. پیروب بصورت بلور شفاف تا نیمه شفاف بوده و از نظر ظاهری و همچنین تشابه رنگ ممکن است با گارنت آلماندین و اسپینل، یاقوت سرخ و یاقوت مصنوعی، شیشه و تورمالین اشتباه شود. این کانی در شیست ها و سنگهای تشکیل شده در فشار و حرارت بالا در مناطقی مانند ایالات متحده، چکوسلاواکی، معادن الماس آفریقای جنوبی، سری لانکا، برزیل، تانزانیا، استرالیا و زامبیا یافت می شود.
سنگ گارنت آلماندین (Almandine)
نام آلماندین از مکانی در آسیا که به آلاباندا گرفته شده است که در گذشته سنگهای گارنت را در آن مکان تراش و صیقل می دادند. آلماندین دارای رنگ قرمز تیره تر از قرمز خونی بوده؛ ساختار آن آهن و آلومینیوم و رنگ قرمز آن ناشی از عنصر آهن است. در تجارت با نام “گارنت آفریقایی یا موزابیک” شناخته می شوند. وزن مخصوص آلماندین از پیروب بیشتر بوده و به دلیل تشابه نوع خالص آنها فقط با اندازه گیری وزن مخصوص می توان آنها را از همدیگر تشخیص داد. این کانی به وفور در سنگهای دگرگونی و در مناطقی مانند سریلانکا، هند(باکیفیت)، افغانستان، برزیل، اتریش و چکسلواکی یافت می شود. آلماندین های اسکاتلند غیر شفاف و کوچک می باشند.
سنگ گارنت رودولیت (Rhodolite)
از نظر شیمیایی رودولیت مابین پیروب و آلماندین با نسبت دو به یک است و در واقع یک نام تجاری برای توصیف انواع زیادی از گارنت های بنفش تا سیری متوسط رنگ می باشد. نام رودولیت از واژه یونانی “rhodonlithos” یا سنگ رز مانند است مشتق شده است.
سنگ گارنت اسپسارتین (Spessartine)
نام این کانی از شهر اسپسارت (Spessart) در آلمان که برای اولین بار در آنجا یافت شده گرفته شده است. این کانی کمیاب بصورت حفره های بسیار و رنگ نارنجی پر رنگ تا صورتی – نارنجی یا زرد مایل به قهوه ای دیده می شود. گارنت اسپسارتین بسیار شبیه دسته هسونیت است. نمونه های با کیفیت آن در آلمان و ایتالیا، سریلانکا و برمه، برزیل، آمریکا سوئد و جمهوری مالاگاسی وجود دارد. در برزیل نمونه های باکیفیت آن با رنگ تیره وجود دارد و در جواهر سازی بکار برده می شود.
2) دسته یوگراندیت (Ugrandite) شامل:
سنگ گارنت یوواروئیت (Uvarovite)
نام یوواروئیت از سیاستمداری ثروتمند در روسیه به نام Count Uvarove گرفته شده که درباره سنگ گارنت تحقیق نموده است. این کانی یکی از کمیاب ترین و بهترین گونه های گارنت است که فقط به رنگ سبز شبیه زمرد به علت وجود عنصر کرومیوم دیده می شود. به علت کوچک بودن کریستال های آن کمتر در جواهرسازی استفاده می شود. از منابع آن می توان به فنلاند، ایتالیا، روسیه، ترکیه، آمریکا و آفریقای جنوبی اشاره کرد.
سنگ گارنت آندرادیت (Andradite)
این نوع کانی که به وفور یافت می شود از نام دانشمند کانی شناس پرتغالی به نام آندرا J.B.Andrade گرفته شده است. رنگهایی نظیر زرد، سبز، قهوه ای تا سیاه از مشخصه آن است. این کانی در مکزیک، سوئیس، ایتالیا، گرین لند و آمریکا وجود دارد. بر طبق رنگ آندرادیت ها به سه گونه تقسیم بندی می شود:
1- سنگ گارنت ملانیت (Melanite)
وعی آندرادیت سیاه رنگ است که به عنوان بدل الماس استفاده می شود. سنگهای سیاه در صنعت جواهر بسیار نادر بوده که ملانیت یک نمونه مشهور از این نظر می باشد. به دلیل تیتان در آن با ترکیبات آهن جایگزین شده و رنگ سیاه را شامل می شود.
2- سنگ گارنت توپازولیت (Topazolite)
نوعی آندرادیت است که به رنگ های زرد تا زرد قهوه ای دیده میشود. به دلیل تشابه خود با سنگ توپاز، توپازولیت نامیده می شود.
3- سنگ گارنت دمانتوئید (Demantoid)
گارنت دمانتوئید نوعی آندرادیت سبز رنگ، با جلای الماسی است و یکی از کمیاب ترین و ارزشمندترین انواع خانواده گارنت در جواهرات قیمتی است. نام آن برگرفته از dutch demant به معنای الماس مشتق شده است. به دلیل اهمیت و وجود این نوع گوهرسنگ در ایران چندی پیش مقاله ای کامل تحت نام گارنت سبز دمانتوئید نوشتیم. در کوهستان اورال در روسیه مرکزی برای نخستین بار یافت شد و با برش برلیانی خود در میان مردم و طراحان جواهر و کلکسیونرها محبوبیت یافت. مهمترین ذخایر برای دمانتوئیدهای باکیفیت کوه های اورال است. همچنین در زئیر و کره یافت می شود، اما با کیفیت پائین تر. در ایران نیز مقادیر کمی از آن یافت می شود.
سنگ گارنت گروسولار (Grossular)
این گوهرسنگ مات و غیر شفاف به علت شبیه بودن به نوعی انگور فرنگی به نام Gooseberries به این اسم شناخته شده است. رنگهای زرد، نارنجی، سبز و حتی بی رنگ نیز یافت می شود. استفاده از آن در جواهرات کم است ولی انواع با کیفیت و نیمه شفاف آن می توانند یک گوهر محسوب شوند. سه نوع گروسولار وجود دارد:
