سنگ یشم سبز یا جیدیت |کاربردهای آن

جیدیت نوعی ماده معدنی پیروکسین و یکی از دو نوع سنگ یشم خالص می باشد. نوع دیگر یشم ، نفریت Nephrite نام دارد.

جیدیت گونه نایاب تر سنگ یشم بوده در نتیجه از ارزش بیشتری برخوردار است.
ارزشمند ترین نوع سنگ جیدیت که از تلالو رنگ آن مانند سنگ زمرد می باشد، سنگ جیدیت امپراطور Imperial Jadeite نام دارد.
تاریخچه جیدیت به هزاران سال قبل، زمانی که از آن برای ساخت سلاح و ابزار آلات استفاده می کردند (به دلیل سختی این سنگ) بر می گردد.

سنگ یشم ، سنگ محبوب آزتک ها و مایا ها (تمدن های باستانی قاره آمریکا )بوده و نام این سنگ نیز از عبارت اسپانیایی Pierda de ijada به معنی سنگ درد گرفته شده است.

تشخیص سنگ جیدیت

این سنگ را می توان از روی تراکم و سختی آن از گونه مشابه آن مثل نفریت تشخیص داد.
لازم به ذکر است که با توجه به نمونه های متعدد جعلی آن که در بازاز فروخته می شود ، تشخیص آن کاری دشوار برای عموم به نظر می رسد.
قابل اطمینان ترین روش تشخیص، اندازه گیری وزن مخصوص آن است.
همچنین از جمله روش های بازشناسی جیدیت از نفریت نیز صداسنجی است.
به این معنا که نفریت در صورت ضربه صدایی از خود متصاعد می کند در صورتیکه در مورد جیدیت اینطور نیست.

رنگ جیدیت 

این سنگ تنوع زیادی در رنگ از سبز ، سفید ، نارنجی ، زرد ، بنفش یاسی تا مشکی و خاکستری دارد.

با علم به اینکه رنگ سنگ ها در اثر ناخالصی در آنها ایجاد می شود ، خالص ترین سنگ جیدیت به رنگ سفید می باشد.

ارزشمند ترین حالت این سنگ به صورت سبز زمردین نیمه شفاف است.

این رنگ سبز به خاطر وجود کروم Chromium در سنگ است. ( چه در جیدیت چه در زمرد )
همانطور که گفته شد سنگ جیدیت امپراطور که در برمه میانمار یافت می شود به رنگ سبز زمردین می باشد.

نکته جالب این است که این امکان وجود دارد تا در یک تک سنگ جیدیت چندین رنگ دیده بشود ولی ارزش سنگی بالاتر است که رنگ در آن به صورت یکدست پخش شده باشد.

به علاوه ، خواستگاه های این سنگ با توجه به رنگ های آن در مناطق مختلف فرق دارد. به این معنا که ، رنگ سبز جیدیت بیشتر مورد اقبال مناطق غربی است.

این در حاایست که در خاور دور بیشتر از رنگ های سفید خالص و زرد با رگه های صورتی و یا جیدیت امپراطور استقبال می شود.

شفافیت و درخشش جیدیت

سنگ جیدیت هنگام پولیش می تواند کیفیت براق-روغنی و یا مات داشته باشد.
در این میان ، نفریت معمولا حالت شیشه ای را بیشتر القا می کند د رصورتیکه جیدیت خاصیت روغنی و واکسی دارد. ارزشمند ترین نوع جیدین گونه نیمه شفاف آن است.

شکل و برش سنگ جیدیت

این سنگ می تواند به اشکال بسیار ظریفی برش بخورد. امروزه آن را به صورت پیکره های چینی حکاکی شده ، بودا ، حیوانات ، اژدها و … می بینید.
همچنین اشیا کاربردی زیادی مانند دکمه ، ظروف مختلف ، نمکدان و فلفل دان از آن ساخته می شوند.
در زیور آلات از آن در تهیه مهره ، سنجاق سینه و آویز گردنبند و پابند استفاده می شود.

فرآوری جیدیت

برای ازبین بردن رنگدانه های قهوه ای این سنگ از اسید استفاده می شود. اسید سفید کننده باعث می شود تا جیدیت خلل و فرج پیداکننده و شکنندگی آن افزایش یابد در نتیجه پس از سفیدکردن ، توسط نوعی پلیمر پر می شود تا هم خلل و فرج پر شود و هم استحکام آن افزایش یابد و هم ظاهر آن زیبا شود.

برای اطمینان از اینکه آیا این سنگ با مواد مصنوعی رنگ شده یا خیر از ، چلسی فیلتر ، استفاده می کنند. (نوعی فیلتر تخصصی برای تشخیص رنگ) در صورتیکه از این فیلتر به سنگ نگاه کنید ، درصورتی که جیدیت رنگ مصنوعی داشته باشد ، آنرا به رنگ قرمز می بینید. صنعت سنگ چین ، جیدیت را بر اساس میزان پیرایش انجان شده بر آن دسته بندی می کند.

بر اساس این دسته بندی :

گروه A : سنگ رنگ نشده و پر نشده و مقاوم است

گروه B: سنگ پرشده و سفید شده و رنگ نشده

گروه C: سنگ پرشده و رنگ شده

گروه D: سنگ مصنوعی

تمامی تولیدکنندگان صاحب نام انواع این سنگ ، کلیه عملیات اجرایی بر سنگ را اعلام میکنند. علیرغم تعداد بسیار زیاد سنگ های فرآوری شده، همچنان سنگ طبیعی و دست کاری نشده وجود دارد.

 

گونه های سنگی مشابه و یا مرتبط

نوع دیگر سنگ یشم، نفریت نام دارد که به راحتی با جیدیت اشتباه گرفته می شود. این سنگ رایج تر و نرمتر از جیدیت می باشد. همچنین وزن مخصوص کمتر و ساختار کریستالی متفاوتی دارد.

دارای ترکیب شیمیایی متفاوتی است ( نفریت : سیلیکات آهن منیزیم کلسیم ، جیدیت : سیلیکات آلومینیوم سدیم)

نوع دیگری سنگ به نام کلوروملانیت Chloromelanite وجود دارد که مقادیری جیدیت در خود دارد و به آن کازموکلور گفته می شود.

تمامی اشکال مختلف سنگ یشم در یک گروخه قرار می گیرند و تحت عنوان سنگ یشم فروش می روند.

نوع دیگری سنگ به نام سنگ داربا Aventurine وجود دارد که اشتباها به عنوان سنگ یشم هندی فروش می رود.

همچنین ، یشم روسی Russian Jade و یشم وایومینگ Wyoming Jade (منطقه ای در امریکا ) از انواع دیگر نفریت هستند.

سنگ یشم هوتان Hetian Jade (منطقه ای در چین) نیز برای حکتکی و زیور الات از اقبال بالایی برخوردار است.

یشم استرالیا یا Chrysoprase در مقایسه با جیدیت از تراکم پایین تری برخوردار بوده و دارای کریستال های سه وجهی می باشد در صورتیکه کریستال های جیدیت حالت خوابیده دارند.

از دیگر کانی های مرتبط می توان به سرپنتین Srpentine ، نفلین Nepheline،کلسیت Calcite، کوارتزQuartz آراگونیت Aragonite ، گلاکوفان Glaucophaneو وزوویانیت Vesuvianite اشاره کرد.