سنگ یشم چیست
سنگ یشم (جید یا jade) نامی است که بین دو کانی متفاوت مشترک است، نفریت یک سیلیکات منیزیم و کلسیم و جیدیت یک سیلیکات آلومینیوم و سدیم. این کانی با ساختار بلوری درهم پیچیده و متصل به هم موجب شده تا در حکاکی و کاروینگ بسیار مناسب باشد و در رنگهای باکیفیت قیمت سنگ یشم جیدیت اصل بسیار بالا ببرد.
نام یشم یا جید (Jade) از کجا آمده است
یشم امروزه به دو نوع جیدیت (یشم سخت و گرانبها) و نفریت (یشم ارزان قیمت) تقسیم بندی می شود. جیل هابز گوهرشناس خاطرنشان می کند که چینی ها این دو سنگ را از هم متمایز می کردند: نفریت به عنوان yu شناخته می شد، در حالی که جیدیت از برمه به عنوان fei-ts’ui شناخته می شد. با این حال، بازرگانان اروپایی که در این زمان با چین تجارت می‌کردند، هر دو سنگ را به دلیل شباهت‌های ظاهری، تحت عنوان رایج «یشم یا جید (jade)» دسته‌بندی کردند. تا سال 1863 بود که آلکسیس دامور، کانی شناس فرانسوی، یشم را به عنوان دو کانی متمایز تشخیص داد – یشم و نفریت. اصطلاح “جیدیت (jadeite)” پس از یشم ابداع شد.
انواع سنگ یشم
یشم دو گروه یشم جیدیت (Jadeite) و نفریت (Nephrite) که نوع ارزان یشم و از گروه هورنبلند است تقسیم بندی می شوند. یشم به رنگهای سبز، سیاه، بنفش، سرخ، اسطوخودوسی و آبی وجود دارد. جیدیت ها همچنین می توانند در ترکیب با سایر کانی های گروه پیروکسن در محلول های جامد ایجاد شوند. با این حال، این مخلوط ها همیشه انواع جیدیت در نظر گرفته نمی شوند. محتوای یشم جیدیت در این مواد گوهری می تواند متفاوت باشد.
به عنوان مثال ماو سیت سیت (Maw Sit Sit) سنگی است که فقط در نزدیکی روستای میانماری که از آن نام گرفته است یافت میشود. دارای رنگ سبز تیره با لکه های سیاه و رگه های سبز است. نمونه ها به طور معمول حاوی یشم (15%)، kosmochlor (گاهی اوقات ureyite نامیده می شود)، فلدسپات آلبیت و سایر مواد معدنی هستند. امفاسیت نیز ممکن است حاوی جیدیت، اوژیت و اگزیرین باشد.
خصوصیات سنگ یشم جیدیت چیست
این کانی تا قبل از سال 1750 در چین ناشناخته بود. نام جیدیت (Jadeite) از Jade مشتق شده است و نوعی پیروکسین اشباع شده از سدیم و آلومینوم با فرمول شیمیایی [NaAl[Si2O6 می باشد و درواقع با ارزش ترین نوع بلورهایی با ساختار داخلی درهم تنیده میکروکریستالین است.
سختی یشم جیدیت بین 6.5 تا 7 در مقیاس موهس بوده و داری کلیواژ ناقص با فرم شکستگی آن سوزنی شکل و شکننده است که این نقاط شکستگی مات بوده ولی درصورت جلا دارای درخششی روغنی یا مرواریدی می شود.
| جدول خصوصیات سنگ یشم | |
|---|---|
| ترکیب شیمیایی | سدیم سیلیکات آلومینیوم NaAlsi2o6 |
| رنگ | سبز و رنگهای دیگر |
| رنگ خاکه | سفید |
| شفافیت | مات تا اوپاک |
| رخ | خوب – شکستگی استخوانی و شکننده |
| جلا | روغنی |
| ضریب شکست نور | 1.688 – 1.652 |
| شکست دوگانه | 0.02 |
| سختی موهس | 7 – 6.5 |
| وزن مخصوص | 3.48 – 3.24 |
| سیستم کریستالی | منو کلینیک و متراکم دانه ای |
| فلورسانس | در جید متمایل به سبز خیلی ضعیف و نور متمایل به سفید |
انواع رنگ در سنگ یشم جیدیت چیست
تنوع رنگ در یشم جیدایت بالاست و به رنگهای سیاه، سبز، سفید، زرد، قهوه ای و حتی زرد دیده می شود. جیدیت با رنگ سبز زمردی و نیمه شفاف به یشم سلطنتی نیز معروف است و در برمه وجود دارد. عامل ناچیز کروم باعث رنگ سبز می شود. رنگهای قرمز تا نارنجی آن مدیون لکه های اکسید آهن در ترک ها می باشد. به عنوان مثال جیدیت اسطوخودوسی توسط منگنز رنگ شده است و در ژادئیت با کیفیت زیر منبع نور این رنگ بصورت زمردی پدیدار شده و ارزش آن را بسیار بالا می برد.
انواع کیفیت راف جیدیت
امپریال جیدایت (Ahye Kyauk Stein) : که همانطور از اسمش پیداست به یشم سلطنتی و با کیفیت ترین آن معروف است و داری رنگ سبز واضح و زنده (vivid) با خلوص بالا است و در قطعات کوچک استفاده می شود.
جیدایت تجارتی (At The Kyauk) : که در حکاکی در نگین گردنبند یا اشیا زینتی کاربرد دارد.
جیدایت Utility (At The Kyauk) : که از آن در حجاری یا تراش مجسمه ها و غیره استفاده می شود.
معادن جیدیت در جهان
باکیفیت ترین نوع یشم جیدیت در برمه میانمار است و از معادن مهم و اقتصادی یشم سبز در شمال برمه می توان اشاره کرد. جیدهای این منطقه بر اثر فشار بسیار بالای کوه های هیمالیا تشکیل می شوند و متامورفیزه شده اند. ذخایر ثانویه نیز در میان لایه هایی از سنگهای رسوبی تشکیل شده از کنگلمرا و ماسه سنگ در بستر رودخانه وجود دارد.
اندازه قلوه سنگهای ژادئیت در اینجا ممکن است در حد شن ریزه یا تخته سنگهای چندین تُنی و بسیار بزرگ نیز باشد. با وجود کنترل شدید دولت برمه با اینحال بیشتر این یشم ها به چیانگ مای چین قاچاق یا تایلند قاچاق و درآنجا معامله می شوند. در دیگر نقاط دنیا می توان به آمریکا (کالیفورنیا)، ژاپن، گواتمالا و CIS اشاره کرد. سنگ گوهری یشم جیدیت/کوارتز ارغوانی در بورسا، ترکیه وجود دارد. این مکان منحصر به فرد است. ترکیب آن می تواند از 40٪ تا 60٪ جیدیت متفاوت باشد.
میانمار: منبع “یشم امپریال”.
گواتمالا: سنگ های آبی کمیاب.
روسیه: مواد “سبز رنگ سیب” در برخی از مناطق. همچنین جنس مات و غنی از کروم در رودخانه کانتگیر، غرب سایان.
سن بنیتو، کالیفرنیا: لنزها و ندول‌ها در چرت، رنگهای مختلف.
فرانسه؛ ایتالیا؛ ژاپن؛ قزاقستان؛ مکزیک؛ ترکیه.
سنگهای مشابه جیدیت
بسیاری از سنگهای سبز ممکن است با یشم اشتباه گرفته شود از جمله سلیمانیت، پرنیت، پکتولیت که در آلاسکا وجود دارد، وزوویانیت (ایدوکراز) که در کالیفرونیا یافت می شود، کوارتز کلسدونی، تالک، گروسولاریت، نفریت، عقیق سبز و سرپانتین که نوع باکیفیت آن در ایران و اطراف آن فراوان یافت می شود.
کلروملانیت (Chloro-Melanite) چه نوع یشمی است
کلروملانیت ترکیبی از جادئیت، دیوپسید و آلبیت و نوعی یشم سبز – سیاه خالدار است که سرشار از عنصر آهن بوده و به همین دلیل به رنگ سبز تیره و یا سیاه دیده می شود. تفاوت آن با جیدیت خالص در وزن مخصوص و ضریب شکست نور آن است. به عبارت دیگر می توان گفت کلروملانیت نوعی جیدیت سیاه است که در زمان انسان های نخستین از آن به عنوان ابزار سنگی در کوه های شمال اروپا و یا در گینه نو برای ابزار کشاورزی و قمه استفاده می شد.
این کانی از ترکیب فلدسپار و یشم سبز سیر با لکه های سیاه بوجود آمده است و فقط در برمه یافت می شود.
