شناخت سنگ جاسپر ( Jasper )
جاسپر، به مجموعه ای از کوارتز های ریز بلورین با دیگر مواد معدنی گفته می شود. سختی سنگ جاسپر 6.5 تا 7 در مقیاس موس است که سنگی متخلخل می باشد. این سنگ رنگ های متفاوتی را دارد و در اثر جریان رسوبگذاری سیلیکات و خاکستر های آتشفشانی در طی زمانی زیاد به وجود آمده است. سنگ جاسپر اوپک می باشد و شاید لایه نازکی از آن نیمه شفاف به نظر برسد.
در گذشته و در زبان فارسی سنگ جاسپر را یشب (Yashp)می نامیدند، همچنین در زبان یونانی واژه جاسپر (Iaspis) به معنای سنگ عجیب و غریب و خال دار است. سنگ جاسپر مورد استفاده مردمان فارس، آذربایجان، آشوری، عبری و یونانی بوده است. تا 5 هزار سال قبل از میلاد جاسپر سبز طرفداران خودش را داشته است. از همان زمان ها اعتقاد بر این بود که جاسپر دارای قدرت است و شفادهنده می باشد. که طبق این باور، رومیان باستان در مراسمات خود و در ساخت طلا و جواهر از سنگ جاسپر استفاده می کردند.
نحوه شکل گیری سنگ جاسپر
نقوش روی این سنگ در طول مراحل به وجود آمدن آن از رسوبات ذرات سیلیکات یا خاکستر موارد اتشفشانی شکل گرفتند .
به طور کلی این سنگ از تجمع ناخالصی ها شکل می گیرد .
این سنگ به طور ذاتی به دلیل رسوبات سیلیکاتی موجود در آن ،
به همراه شکاف ها و شیار هایی بوجود می آید و سپس با مواد معدنی نظیر اکسید آهن ، دی اکسید منیزیم ، اکسید های آهن و دیگر ارگانیک ها پر می شوند .
ترکیب نهایی تمامی این مواد ظاهر کلی این سنگ را بوجود می آورد .
رایج ترین انواع جاسپر شامل افکت هایی مانند سنگ مرمر ، رگه های تیره ، حلقه های در هم ، لکه ها و یا نقاطی مانند شعله اتش می باشند .
همانند سنگ عقیق این سنگ دارای انواع دسته بندی ها و اسامی تجاری هستند .
تشخیص جاسپر
سنگ جاسپر(گونه ای یشم ) از جمله انواع سنگ کوارتز بوده که دارای ترکیبات شیمیایی بر پایه دی اکسید سیلیکون است .
بالغ بر 20 درصد سنگ های جاسپر متراکم مرغوب ممکن است از انواع مواد متفرقه مانند هماتیت Hematite ، پیرولوسیت Pyrolusite ، خاک رس یا کلسیت تشکیل شده باشند .
این سنگ دارای چنان ساختار سنگریزه ای و متفاوتی از انواع یشم است که برخی از دانشمندان آنرا حتی در دسته ای مجزا در گروه کوارتز ها قرار داده اند .
این کریستال های سه وجهی این سنگ دارای ساختار میکروکریستالی را فقط در زیر میکروسکوپ های بسیار قوی می توان دید .
این سنگ به خاطر سختی بالا و نداشتن کلیواژ (تمایل یه شکاف و شکستگی در راستایی مشخص ) به راحتی از دیگر مواد مشابه قابل تشخیص میباشد .
معادن سنگ جاسپر
هند، آمریکا، روسیه، فرانسه، آلمان و ونزوئلا از بزرگترین معادن جاسپر می باشند. این سنگ،اغلب همراه با سنگ های عقیق یا کالسدونی و در ترک های سنگهای آتشفشانی پیدا می شود. گاهی در سنگ های آذرین رگه های جاسپر ایجاد می شود. همچون ژاسپر زرد و قرمز که در رشته کوه های شرقی زاکسن ارزبرگ آلمان در گرانیت موجود می باشند.
در ایران تقریبا در تمامی نقاط ژاسپر همراه عقیق یافت می شود. ژاسپر قیمت پایینی دارد و در حجم بالا و کیفیت های متفاوت از 10 تا 150 هزار تومان به ازای هر کیلو می باشد. در ایران، نمونه هایی از جاسپر وجود دارد که به دلیل تنوع ظاهر و زیباییشان، ظرفیت بالایی را جهت تراش و کاروینگ به خود اختصاص داده اند. به دلیل فراوانی جاسپر، نوع بهسازی و مصنوعی آن موجود نمی باشد.
شفافیت و درخشش جاسپر
سنگ جاسپر حتی در قطعات کوچک ، غیر براق و مات است و بهتر است همواره پولیش شود تا رخ شیشه ای و مرغوبی داشته باشد .
برش و شکل جاسپر
این سنگ در تکه های کوچک به صورت تزیینی و به شگل نیمکره کوتاه و در ابعاد بزرگتر به اشکال متنوعی مثل گرد ، بیضی ، قلب و اشک برش می خورند .
علاوه بر این در آثار موزاییک سنگ هم از آن بکار می رود.
به دلیل لایه لایه بودن این سنگ در زمان برش می بایست بسیار دقت شود تا دچار شکاف نشود.
جاسپر و عقیق
اصلی ترین تفاوت جاسپر و عقیق، این است که جاسپر نور را از خود عبور نمیدهد یا اوپک می باشد. در صورتی که عقیق مات است و نور تا حدودی داخل سنگ را روشن می کند.
انواع گوناگون سنگ جاسپر
جاسپر انواع مختلفی را دارد که در ادامه به اختصار هر کدام را بیان می کنیم.
- جاسپر پلنگی ( Leopard Jasper ) : دارای طرح هایی از چشم و خال هایی با رنگ های مختلف که همچون پلنگ می باشد. در مکزیک، برزیل و آفریقا پیدا می شود.
- جسپیلیت ( Jaspillite ) : این نوع جاسپر مانند تشکیل سنگ چرت اما غنی از آهن به وجود می آید. و ترکیبی از کوارتز و هماتیت است.
- گل شقایقی ( Poppy Jasper ) : این نوع ژاسپر دارای خال های قرمز رنگ که سایه هایی به رنگ سیاه، قهوه ای و زرد در میان آنان وجود دارد. در کشورهای برزیل، مصر، استرالیا، روسیه، قزاقزستان، هند، اروگوئه، ایالت متحده و ماداگاسکار دیده می شود.
- ماریوم جاسپر ( Mariam Jasper ) : در ایران به نام سنگ مریم شناخته می شود. به دلیل دارا بودن طرح خاص از طرفداران بسیاری برخوردار است، که این طرح ها ناشی از پوسته فسیل های دریایی در میلیون ها سال پیش می باشند.
- سنگ خون ( Blood Stone ) : این سنگ نمونه ای از جاسپر اوپک و سبز تیره می باشد. دارای خال هایی قرمز رنگ مملو از آهن یعنیو هماتیت است. سنگ خون با کیفیت از برزیل و هند می آید.
- جاسپر آبی ( Blue Jasper ) : این سنگ در ایران ناشناخته است. نمونه ای کمیاب می باشد که شباهت بسیاری به سنگ لاجورد دارد.
- جاسپر سرخ ( Red Jasper ) : قرمز رنگی آن به دلیل فراوانی اکسید آهن در آن می باشد. جاسپر قرمز سبب افزایش انرژی و قدرت استقامتی، حمایت از دستگاه گوارش و گردش خون، کمک به بهبود بیماری، موثر در تولید بافت عضلانی و کمک به افزایش تمرینات در چاکرا درمانی می شود. در کشور هایی چون ایالات متحده و برزیل یافت می شود.
- جنگل بارانی ( Rainforest Jasper ) : این سنگ در ابتدا گدازه ای ریولیتی بوده که در طی فرآیند سرد شدن، حباب هایی داخل آن می مانند که با مواد معدنی سیلیسی و کوارتز پر میشوند. این نوع از جاسپر ظاهری سبز رنگ و همانند جنگلی بارانی می باشد. در آفریقای جنوبی و هند دیده می شود.
- اقیانوسی ( Ocean Jasper ) : این نو عاز جاسپر ترکیبی از کوارتز، کالسدونی و جاسپر سبز تیره و سفید می باشد که جنبه تزئینی را دارد. این سنگ در شمال شرقی ماداگاسکار یافت می شود.
- اوناکیت ( Unakite Jasper ) : اوناکیت الگویی صورتی و سبز خزه ای رنگ زیبایی است که نام خود را از کوه های اوناکا در شمال کارولینا و ایالت تنیسی گرفته است. این نوع از جاسپر در سوئیس، برزیل، زیمبابوه و آفریقای جنوبی نیز دیده می شود.
- جاسپر تجملی ( Fancy Jasper ) : جاسپر تجملی، دارای عنصر زمین است و به سازماندهی و رفع مشکلات ذهن کمک میکند. این نمونه طیف بزرگی از رنگ ها را نشان میدهد. ظاهری همچون سنگ خون را دارد اما رنگ های قرمز، سبز، یاسی و ارغوانی روشن زیبایی آن را دو چندان کردند. این سنگ در هند، برزیل و آفریقا پیدا می شود.
- جاسپر موکائیت ( Mookaite Jasper ) : این سنگ نام خود را از منطقه ای از غرب استرالیا Mooka و به معنای آب جاری گرفته است. رنگ ارغوانی زیبایی دارد، هرچند در رنگ های قهوه ای، سفید، کرمی، قرمز، نارنجی و زرد دیده می شود
- جاسپر منظره ( Picture Jasper ) : جاسپر منظره، همانطور که از نام آن پیداست، الگویی قهوه ای و برنزی رنگ زیبا دارد که همچون طبیعت می باشد. رگه ها و اینکلوژن هایی را در خود دارد که سبب بروز مناظر زیبا شده است و به این خاطر طرفداران بسیاری را به سمت خود کشانده است.
