مالاکیت چیست؟
مالاکیت (Malachite) یک کانی سبز رنگ با فرمول شیمیایی هیدروکسید کربنات مس Cu2(CO3)(OH)2 و جزو اولین کانسارهای معدنی بود که برای تولید فلز مس بکار میرفت. امروزه مالاکیت به عنوان کانسار مس اهمیت کمی دارد زیرا معمولا در مقادیر کم یافت میشود و انواع آن برای کاربردهای تزئینی دیگر با قیمتی بالاتر فروخته میشود.
مالاکیت سنگی نرم با سختی 3.5 تا 4 است. از آنجایی که مالاکیت کانسار معدنی مس است، رنج وزن مخصوص آن بالا و بین 3.6 تا 4 میباشد. این ویژگی برجسته همراه با رنگ سبز مالاکیت معدنی سبب میشود تشخیص آن آسان گردد. برجسته ترین ویژگی فیزیکی مالاکیت ، طرح های متنوع روی آن و رنگ سبز آن است که از سبز روشن تا سبز بسیار تیره که تقریبا سیاه هست دیده میشود.
به طور معمول با شکل های استالاکتیت ها و ساختار قلوه ای یا بویتریدال (botryoidal) بر روی سطوح حفره های زیرزمینی – مشابه رسوبات کلسیت موجود در غارها – یافت می شود. هنگامی که این مواد به صفحات و تکه ها برش داده می شوند ، سطوح اره غالباً باندی (نواری) و چشم هایی شبیه به عقیق باباقوری را نشان می دهند.
مالاکیت به ندرت به صورت بلوری یافت می شود، و اگر هم بدین صورت یافت شود، بلورها معمولاً شکلی سوزنی یا تخت هستند. بلورها به رنگ سبز روشن، مات، با درخشندگی شیشه ای و آدامانتین هستند. نمونه های غیر بلوری اوپک (نور را عبور نمیدهند) هستند و معمولاً درخشندگی کدر تا خاکی دارند.
| جدول خصوصیات سنگ مالاکیت | |
|---|---|
| ترکیب شیمیایی | Cu2(CO3)(OH)2 هیدروکسید کربنات مس |
| سیستم کریستالی | بوتریوئیدال ، استالاکتیتیک و … |
| رنگ | سایه های مختلف سبز روشن تا سیاه |
| رنگ خاکه | سبز روشن |
| شفافیت | مات تا اوپک |
| رخ | کامل در {201} و ضعیف در {010} میباشد |
| شکستگی | صدفی تا ناصاف |
| جلا | شیشه ای و آدامانتین |
| ضریب شکست نور | 1.909 – 1.655 |
| شکست دوگانه | دارد |
| سختی موس | 4 – 3.5 |
| وزن مخصوص | 4 – 3.6 |
| فلورسانس | مالاکیت سبز تقریبا ندارد |
مالاکیت چگونه تشکیل میشود؟
تشکیل مالاکیت با انحلال سنگ معدنی سولفید شروع میشود. برای این کار محیط بسیار اسیدی با PH 2 تا 3 در آبهايی که در رسوبات سطح زمين وجود داشته و منشأ آن آب باران يا برف است نیاز است. اسیدیته با اکسیداسیون خودشان یهنی مواد معدنی سولفید مانند پیریت و کالکوپیریت تأمین می شود. این قضیه منجر به تولید اسید سولفوریک در مقادیر زیادی می شود که با آب مخلوط شده و آن را بسیار خورنده می کند.
آب اسیدی به رسوب سنگ معدن حمله می کند و مس را از آن آزاد می کند. مس همراه با آب جوی با دور شدن از کانسار خورده شده اولیه، وقتی یک خنثی کننده مانند سنگ آهک لایم استون یا رگه کلسیت روبرو شود، رسوب می یابد. این مواد و دی اکسید کربن ماده ای را نیز برای یون های کربنات را فراهم می کنند. وقتی pH بیش از 5 باشد پایدار است و بالای سفره آبی رسوب کند.
مالاکیت از محلول های زیرین موجود در ترک‌ها، حفرات، فضاهای بین دانه ای سنگ های متخلخل ته‌نشین میشود. این کانی غالباً همراه سنگ آهک که یک محیط شیمیایی زیرسطحی مناسب برای تشکیل مواد معدنی کربنات است ایجاد می شود. همچنین مالاکیت به صورت لکه رنگی بر روی شکستگی بیرون آمده از زمین، به عنوان یک محصول خوردگی (فرسایش شده) مس و همبسته‌های آن و همچنین به عنوان ذرات معلق در جریانها و رسوبات آبرفتی رخ می دهد.
معادن مالاکیت در کجا قرار دارند؟
کانی معدنی مالاکیت در نقاط کم عمق زمین و در بخش‌های اکسید شده بالاتر از رسوبات مس دیده می شوند. شاید مالاکیت را بتوان پایدارترین ذخایر مس دانست که هم با جو زمین و هم با آبکره در تماس است. مواد معدنی وابسته شامل آزوریت ، بوریت ، کلسیت ، کالکوپیریت ، مس ، کوپریت و انواع اکسیدهای آهن است که ممکن است در آن مناطق ببینید.
برخی از اولین ذخایر مالاکیتی که مورد بهره برداری قرار گرفتند در مصر و اسرائیل قرار داشتند. آنها بیش از 4000 سال پیش ، استخراج شده و از آنها برای تولید مس استفاده می شدند. از مواد این ذخایر همچنین برای تولید سنگهای قیمتی ، مجسمه ها و رنگدانه ها استفاده شده است. مالاکیت 3800 سال پیش با استفاده از ابزارهای سنگی و اولیه در معادن بزرگ اورم در انگلیس مورد استخراج قرار گرفته است. شواهد باستان شناسی نشان می دهد که فعالیتهای معدن در 600 سال قبل از میلاد مسیح با تولید 1760 تن مس از مالکیت پایان یافته است.
چندین ذخایر بزرگ در کوههای اورال روسیه به طرز تاراج‌گونه‌ای استخراج شد و نیازهای مالاکیت را در دهه 1800 برای استفاده به عنوان گوهرسنگ و یا ساخت مجسمه را به طور فراوان تأمین کردند. امروزه از این ذخایر بسیار کمی تولید می شود. بخش عمده ای از مالاکیت هایی که امروز وارد بازار می شوند مربوط به ذخایر جمهوری دموکراتیک کنگو است. مقادیر کمتری در استرالیا ، فرانسه و آریزونا تولید می شود. به تازگی در ایران نیز مالاکیت‌های بسیار باکیفیتی یافت شده است.
استفاده از مالاکیت به عنوان رنگدانه
هزاران سال از مالاکیت به عنوان رنگدانه با نام‌هایی چون مس سبز استفاده شده است. این یکی از قدیمی ترین رنگهای سبز شناخته شده مورد استفاده در نقاشی ها بود. کانی مالاکیت معدنی ماده‌ای عالی برای تولید یک رنگدانه پودری است زیرا به راحتی می توان آن را به صورت پودر ریز خرد کرد ، به راحتی با دیگر رنگها یا اجسام ترکیب می شود و هنگامی که در معرض نور قرار میگیرد رنگ خود را به خوبی حفظ می کند.
رنگدانه مالاکیت در نقاشی های مقبره های مصری و نقاشی هایی که در قرن های 15 و 16 در سراسر اروپا ساخته شده است، یافت می شود. به مرور زمان با استفاده از رنگهای سبز جایگزین، استفاده از آن در قرن 17 به طرز چشمگیری کاهش یافت. امروزه رنگ آمیزی مالاکیت توسط تعدادی تولیدکنندگان تولید میشود و برای نقاشانی که تکنیک های نقاشی تاریخی دقیق را تمرین می کنند و یا در آن مهارت دارند استفاده میشود.
مالاکیت به عنوان یک گوهر
کانی معدنی مالاکیت در نقاط کم عمق زمین و در بخش‌های اکسید شده بالاتر از رسوبات مس دیده می شوند. شاید مالاکیت را بتوان پایدارترین ذخایر مس دانست که هم با جو زمین و هم با آبکره در تماس است. مواد معدنی وابسته شامل آزوریت ، بوریت ، کلسیت ، کالکوپیریت ، مس ، کوپریت و انواع اکسیدهای آهن است که ممکن است در آن مناطق ببینید.
برخی از اولین ذخایر مالاکیتی که مورد بهره برداری قرار گرفتند در مصر و اسرائیل قرار داشتند. آنها بیش از 4000 سال پیش ، استخراج شده و از آنها برای تولید مس استفاده می شدند. از مواد این ذخایر همچنین برای تولید سنگهای قیمتی ، مجسمه ها و رنگدانه ها استفاده شده است. مالاکیت 3800 سال پیش با استفاده از ابزارهای سنگی و اولیه در معادن بزرگ اورم در انگلیس مورد استخراج قرار گرفته است. شواهد باستان شناسی نشان می دهد که فعالیتهای معدن در 600 سال قبل از میلاد مسیح با تولید 1760 تن مس از مالکیت پایان یافته است.
چندین ذخایر بزرگ در کوههای اورال روسیه به طرز تاراج‌گونه‌ای استخراج شد و نیازهای مالاکیت را در دهه 1800 برای استفاده به عنوان گوهرسنگ و یا ساخت مجسمه را به طور فراوان تأمین کردند. امروزه از این ذخایر بسیار کمی تولید می شود. بخش عمده ای از مالاکیت هایی که امروز وارد بازار می شوند مربوط به ذخایر جمهوری دموکراتیک کنگو است. مقادیر کمتری در استرالیا ، فرانسه و آریزونا تولید می شود. به تازگی در ایران نیز مالاکیت‌های بسیار باکیفیتی یافت شده است.
برخی از دیدنی ترین مالاکیت های با کیفیت جواهری شامل همرشدی آن با سایر کانی‌های معدنی مس نظیر آزوریت (آزورمالاکیت)، کریزوکلا، فیروزه و دیگر ترکیبات ناهمگین مس-مالاکیت می باشند. استفاده از مالاکیت به عنوان سنگی قیمتی و زینتی از نظر ویژگی‌های فیزیکی آن محدود است. رخ ان کامل است و سختی پایینی دارد.
اینها سبب میشوند که کاربردهای مالاکیت در جواهرسازی به مواردی محدود شود که دچار سایش و ضربه نمی شوند. همچنین این سنگ به گرما حساس است و با اسیدهای ضعیف واکنش نشان می دهد. این خصوصیات بیشتر استفاده از آن را محدود کرده و در هنگام تمیز کردن، تعمیر و نگهداری به مراقبت نیاز دارند.
مالاکیت های مصنوعی و بدلی
مالاکیت بدلی یا ساخته شده از مواد پلیمری نیز در ساخت جواهرآلات و تولید مجسمه های کوچک مورد استفاده قرار میگیرد. مالاکیت های مصنوعی غالباً توسط رنگ غیر طبیعی آنها شناخته می شود. نمونه های باکیفیت مالاکیت مصنوعی را میتوان براحتی تشخیص داد زیرا باندها و چشمان آنها هندسه طبیعی ندارند. یک فرد باتجربه می تواند بیشتر مالاکیت‌های مصنوعی و بدل را با چشم غیر مسلح نیز تشخیص دهد. در ایران و سرتاسر جهان مهره ها و ریسه های بدل مالاکیت گاها به عنوان مالاکیت طبیعی به فروش میرسند که اغلب هم قیمت بسیار پایینی دارند.
مالاکیت یکی معدود کانی های معدنی سبز است که بدلیل داشتن کربناته در ترکیب خود در اثر تماس با اسید هیدروکلریک رقیق سرد، جوشش و حباب (واکنش) ایجاد می کند. برای پر کردن حفره های کوچک و بهبود درخشندگی آن، گاهی اوقات آن را با موم بهسازی میکنند.
