مشخصات و ویژگی های سنگ شناسی تورمالین

مشخصات تورمالین

به رنگ صورتی، قرمز، زرد، قهوه‌ای، سبز آبی، بنفش، سیاه و بی‌رنگ وجود دارد.

رنگ خط ساییدگی آن سفید است.

شکستگی شیشه‌ای تا غیر یکسان دارد.

جلای شیشه‌ای دارد.

کلیواژ ندارد.

فرم شکستگی آن به صورت نامنظم و صدفی ریز، شکننده و ترد است.

ضریب شکست نور 1.652-1.616

شکست دوگانه 0.014-0.044

پراکندگی نور 0.017

تورمالین دارای سختی 7 تا 7.5 می‌باشد.

سیستم کریستالی این سنگ تری‌گونال است.

ترکیب شیمیایی تورمالین بسیار پیچیده است و فرمول کلی از آن به صورت M10 Si6 B3 O27 (OH, F)4 وجود دارد. به جای M عناصر سدیم، آهن، کلسیم، پتاسیم، لیتیم، منیزیم، تیتان، منگنز می‌تواند قرار بگیرد و به سه دسته تورمالین آلکالی، منیزیم‌دار و تورمالین آهن‌دار تقسیم می‌شود.

تورمالین دارای ترکیب شیمیایی مضاعف برات سیلیکات آبدار می‌باشد و به سبب کاتیون‌های موجود در فرمول پذیرای تغییرات مختلفی می‌باشد.

طیف رنگی این سنگ شامل قرمز، سبز، آبی و زرد است که هر رنگ ذکر شده، از کم رنگ تا تیره می‌تواند گسترده باشد؛ این طیف رنگی در نوع خود بی‌نظیر است.

وزن مخصوص این سنگ 3 تا 3.25 است و دارای شکستگی صدفی می‌باشد.

تورمالین دارای رشد بلور منشوری با مقطع مثلثی است.

از نظر میزان شفافیت به صورت اوپک تا شفاف موجود می‌باشد و دارای فلورانس ضعیفی است.

نمونه سنگ های بسیار کمی هستند که دارای طیف رنگ های خیره کننده تورمالین باشند. رنگ های تورمالین از قرمز پر رنگ تا صورتی، سبز زمردی پر رنگ تا زرد روشن و آبی پر رنگ را شامل می شود. وسعت بسیار زیادی از رنگ ها که طیفی بی نظیر دارند.
ساختار شیمیایی تورمالین از مشخصات و ساختار فیزیکی آن ناشی می شود و همین خاصیت باعث ایجاد رنگ در تورمالین است. همانند خانواده گارنت، خانواده تورمالین هم دارای معادن نزدیک به هم و دارای ساختار کریستالی تقریباً یکسانی بوده اما کمی تفاوت در ساختار شیمیایی آنها دیده می شود. به منظور از بین بردن ناخالصی های سوزنی شکل و روشن تر کردن رنگ آن، با حرارت مورد بهسازی قرار می گیرند.
از منابع مهم تورمالین می توان به ماداگاسکار، برمه، سریلانکا، سیبری، برزیل و کالیفرنیا اشاره نمود.
خانواده تورمالین با توجه به وسعت رنگی خود به دسته هایی با نام تجاری مختلفی تقسیم شده اند که عبارتند از:
Achroite، Rubellite، Dravite ، Verdelite، Indicolite ، Schorl و Watermelon Achroite
نوع بی رنگ خانواده تورمالین را با نام تجاری Achroite می شناسند که بسیار هم کمیاب بوده و از ارزش کمی برخوردار است و دلیل بی رنگی آن عدم وجود عناصر واسطه است که این عناصر باعث ایجاد رنگ در سنگ ها می شوند. نام آن از کلمه یونانی Acbroos به معنی بی رنگ گرفته شده است. این نوع سنگ به ندرت در جواهرات مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع تورمالین از شبه الماس ها نیز به شمار می رود. از منابع این نوع تورمالین می توان به معادنی در جنوب غربی انگلستان، معادنی درآمریکا و افغانستان اشاره نمود.

Rubellite

طیف رنگی ارغوانی مایل به قرمز تا نارنجی-قرمز را Robellite می نامند. این نوع رنگ، رنگی شبیه یاقوت قرمز (Ruby) یا یاقوت صورتی (Pink Sapphire) دارد. علت این رنگ قرمز، عنصر منگنز بوده و گاهی اوقات نوع صورتی آن دارای عنصر تیتانیوم است.قابل ذکر است که اکثر سنگ های تورمالین با رنگ صورتی در بازار، سنگ هایی به رنگ صورتی کمرنگ، بی رنگ، زرد یا قهوه ای بوده اند که مورد پرتو افکنی قرار گرفته اند.

معدن Oure Fine در Minas Gerais در برزیل، معدن اصلی تورمالین های قرمز به رنگ یاقوت قرمز است. در سال ۱۹۹۹ هم مقدار زیادی Rubellite در نیجریه کشف شد.

Indicolite
به تورمالین هایی با رنگ سبز و آبی Indicolite گفته می شود. امروزه تورمالین های سبز و آبی در سایز های بزرگ طرفداران بسیاری دارد. رنگ آن هم ناشی از وجود عنصر آهن در آن است.

وجود آهن باعث ایجاد طیفی از رنگ آبی و سبز مایل به آبی بسیار قوی تا زرد مایل به سبز در سنگ می شود. تورمالین آبی معمولاً شفافیت و براقی کمتری نسبت به نوع سبز خود دارد. تورمالین بهتر است بزرگ باشد تا رنگ های قوی خود را به خوبی نشان دهد.از منابع اصلی Indicolite می توان به برزیل، افغانستان، آمریکا و آفریقا اشاره نمود.

به رنگ قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره در خانوده تورمالین Dravite می گویند که نوع برش خورده آن با سختی بالا، در جواهرات مورد استفاده قرار می گیرد. کریستال های آن در سایز های بزرگ از سنگ های با ارزش در بین سنگ های یک کلکسیونر محسوب می شود. رنگ آن به دلیل وجود درصد زیادی از عنصر منگنزیوم ایجاد شده است. نام آن از ناحیه ای به نام Drave در جنوب شرقی استرالیا، محلی که برای اولین بار کشف شد، گرفته شده است.

بهترین نوع کریستال های Dravite از غرب استرالیا استخراج می شود. از منابع دیگر آن می توان به مرکز بولیویا، جنوب شرقی برزیل، شمال غربی ایتالیا، کانادا و آمریکا اشاره نمود.

انواع تورمالین:

Schorl
نوع دیگر از خانواده تورمالین به رنگ سیاه که به ندرت در جواهرات مورد استفاده قرار می گیرد Schorl نام دارد. در این نوع مقدار زیادی سدیم دیده می شود که و رنگ سیاه آن به دلیل وجود عنصر آهن در آن است. به دلیل رنگ مشکی آن اغلب به صورت صفحه دار برش داده نمی شوند و به عنوان کریستال های باریک به فروش می رسد. از منابع مهم آن می توان به جنوب استرالیا، کانادا، جنوب غربی انگلستان اشاره نمود.

Watermelon
بعضی از کریستال های تورمالین، در مرکز دارای رنگ صورتی و لایه بیرونی آن سبز رنگ و یا بر عکس است و به دلیل شباهتی که به هندوانه پیدا می کنند به آنها Watermelon می گویند. این نوع از خانواده تورمالین طرفداران بسیاری دارد و از انواع ارزشمند خانواده تورمالین به شمار می رود. از منابع مهم آن می توان به آفریقای جنوبی، آفریقای شرقی، برزیل اشاره نمود.

Verdelite

به رنگ آبی-سبز و یا سبز پر رنگ خانواده تورمالین Verdelite می گویند که رنگ زمردی و پاک آن بهترین و گرانبهاترین نوع دراین خانواده است. معمولاً رنگ آبی-سبز آن از آفریقا و سبز پر رنگ آن از برزیل استخراج می شود. عناصر وندیوم و کرومیوم باعث ایجاد رنگ سبز در سنگ می شود. از دیگر منابع آن می توان به نیجریه، موزامبیک، پاکستان و افغانستان اشاره نمود. جهت شستشوی این نوع سنگ بهتر است که از آب گرم و صابون و برس نرم استفاده شود. تورمالین نباید در برابر حرارت زیاد و یا برای مدت طولانی در برابر نور قوی قرار گیرد، زیرا باعث تغییر رنگ آن می شوند.

نام گذاری انواع سنگ‌های تورمالین بر اساس اختلاف در ترکیب شیمیایی آن‌ها

گروه بورگریت (Burgerite)

آهن کاتیون اصلی این نوع تورمالین است.

دراویت (Dravite)

منیزیم کاتیون اصلی است.

البایت (Elbaite)

تورمالین لیتیوم‌دار

شورل (Schorel):

تورمالین آهن‌دار

تسیلایزیت (Tsilaisite):

تورمالین منگنزدار

یوویت (Uvite)

تورمالین منیزیم‌دار