کریزوبریل چیست؟
کریزوبریل یک گروه نادر و عجیب و غریب از سنگ های قیمتی است که اولین بار در سال 1789 توسط زمین شناس معروف، آبراهام گاتلاب ورنر کشف شد.
گونه کریزوبریل شامل چندین نوع سنگ قیمتی است.
معمولا شفاف و نیمه شفاف است و رنگ آن تحت تاثیر وجود آهن است که معمولا در سایه های تقریبا زرد تا سبز روشن دیده می شود.
این فقط یک نمونه از سنگ کریزوبریل است و انواع دیگر آن نام های بسیار متفاوتی دارند که عبارتند از کریزوبریل چشم گربه ای (cymophane)،
انواع مختلفی از کاتویانت و الکساندریت که دارای نوعی رنگ نادر است و پس از سلطنت سزار روسی الکساندر دوم نامگذاری شده است.
در موارد بسیار نادر، کریزوبریل دارای خواص تغییر رنگ (که رنگ آن در شرایط مختلف تغییر می کند) ممکن است دارای اثر چشم گربه ای نیز باشد که در این شرایط به آن “الکساندریت چشم گربه ای” گفته می شود.
نام “کریزوبریل” در اصل از دو واژه یونانی، کریزو “chryso” و بریل “beryl” به معنای “طلایی” و “سبز” مشتق شده است.
در بسیاری از سالها، کریزوبریل اغلب به عنوان “کریزولیت” نامگذاری شده است که نام تاریخی آن به هر سنگ قیمتی با رنگ سبز طلایی تا زیتونی اشاره دارد.
امروزه، اصطلاح “کریزولیت” دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرد.
علی رغم این نام، کریزوبریل یک بریل نیست و فقط ظاهر و ترکیب مشابهی دارد.
کریزوبریل یک گروه معدنی مستقل و دارای طبقه بندی مخصوص به خود است. بریل، از نوع سیلیکات بریلیم آلومینیوم است، در حالی که کریزوبریل، اکسید آلومینیوم بریلیوم است.
کریزوبریل یک سنگ معدنی از عنصر بریلیوم (Be) است و در گرانیت و پگماتیت گرانیت تشکیل می شود.
منابع اصلی سنگ قیمتی کریزوبریل
کریزوبریل از جمله مواد معدنی بسیار کمیاب است که حتی رسوبات با کیفیت آن نیز کمیاب هستند.
برخی از مهمترین منابع این سنگ عبارتند از میناس گرایس در برزیل، اسپیریتو سانتو و باهیا؛
مناطق موگوک و پگو در برمه (میانمار)، سریلانکا (به ویژه راتناپورا)، هند، تانزانیا، ماداگاسکار، پاکستان، روسیه، زیمبابوه و ایالات متحده.
رنگ کریزوبریل
کریزوبریل معمولا دارای رنگ های مختلفی از جمله سبز، زرد و زرد طلایی، سبز مایل به زرد و سایه های قهوه ای و قرمز است.
رنگ کریزوبریل ناشی از آهن است، در حالی که خاصیت تغییر رنگ آن (الکساندریت) ناشی از وجود عنصر کروم است.
بعضی از کریزوبریل ها ممکن است حاوی کروم باشد، اما تا خاصیت تغییر رنگ را نشان ندهند، به عنوان الکساندریت معامله نمی شوند.
یک نوع نادر دیگر نیز در تانزانیا یافت می شود که رنگ سبز مایل به آبی آن ناشی از وجود وانادیوم است.
وضوح و درخشندگی کریزوبریل
کریزوبریل معمولا شفافیت بسیار عالی دارد، اگر چه برخی از نمونه های درجه پایین تر آن می توانند نیمه شفاف تا مات باشند.
کریزوبریل هنگامی که تراش و جلا داده شود بسیار جذاب است و درخشندگی شیشه ای و وضوح متوسط تا شدیدی خواهد داشت که بسیار چشم نواز است.
تراش و شکلدهی کریزوبریل
کریزوبریل معمولا به صورت برلیانی و پله ای راش داده می شوند اما در اشکال مختلفی از جمله بادامی یا تخم مرغی (بیضی)، بالشتی، گرد و هشت ضلعی (زمرد) نیز یافت می شوند.
شکل های فانتزی مانند قلب و تریلیون در اندازه های کالیبره شده بسیار نادر هستند، اما یافت می شوند.
تشخیص سنگ کریزوبریل
اکثر سنگ های قیمتی دارای ساختار بلوری هستند که این امر می تواند به شناسایی آنها کمک کند.
کریزوبریل دارای سیستم بلوری ﺍﺭﺗﻮﺭﻭﻣﺒﻴﻚ است، که بلورهای تخته ای و بلند و باریک هستند.
بلورهای کریستالی دوقلو و سه قلو نیز بسیار رایج هستند.
رنگ کریزوبریل معمولا ناشی از آهن است اما خاصیت تغییر رنگ در آن نیز به واسطه عنصر کروم حاصل می شود.
از طریق تجزیه و تحلیل طیف سنجی، کریزوبریل می تواند به راحتی شناسایی شده و از سایر مواد معدنی و سنگ های مشابه تشخیص داده شود.
نمونه هایی که دارای خواص تغییر رنگ هستند، به عنوان الکساندریت شناخته می شوند
اما کریزوبریلی که به عنوان کریزوبریل چشم گربه ای معامله و داد و ستد می شود، سنگ سیموفن (cymophane) نام دارد.
انواع کریزوبریل و سنگ های قیمتی مشابه آن
کریزوبریل یک سنگ معدنی از بریلیوم و دارای چندین ترکیب معدنی است، از جمله میکا مسکوویت، بیوتیت و میکروکلین است.
همچنین انواع سنگ های قیمتی مشابه عبارتند از: یاقوت زرد طلایی، سیترین، کوارتز لیمویی، توپاز امپراتوری (طلایی)، هلیودور (بریل طلایی)، تورمالین، گرانیت براق دمانتوئید.
مشابه ترین سنگ های قیمتی و معدنی شناخته شده
کریزوبریل چشم گربه ای، سیموفن، الکساندریت، محبوب ترین گونه های کریزوبریل و مشابه آن است.
نحوه نگهداری و پاکسازی سنگ کریزو بریل :
همان گونه که گفته شد کریزو بریل سنگی مقاوم است که در اسیدها حل نمی شود. بنابراین برای پاکسازی آن می توانید از بخارشوی های اولتراسونیک استفاده کنید. البته توصیه می شود که شستشوی این سنگ را همانند سایر سنگ ها با آب و صابون انجام دهید.
خصوصیات سنگ شناسی کریزوبریل
فرمول شیمیایی BeAl2O4 ؛ اکسید آلومینیوم بریلیوم
ساختار کریستالی بلور ارتورومبیک، سفت و قطور، بلورهای سه قلو
رنگ قهوه ای طلایی، سبز- زرد، سبز مایل به قهوه ای، قرمز، بی رنگ
سختی 5/8 در مقیاس موهس
ضریب شکست 746/1 تا 763/1
چگالی 70/3 تا 78/7
ورقه ورقه شدگی متوسط
شفافیت شفاف تا مات و کدر
انکسار دوگانه 007/0 تا 011/0
درخشش شیشه ای
فلورسنس معمولا ندارد – گاهی اوقات سبز کم رنگ و گاهی نیز قرمز تیره
