سنگ جاسپر چیست و چگونه در طبیعت تشکیل میشود؟
جاسپر (jasper) در واقع به مجموعه ای از کوارتز های ریزبلورین یا کلسدون با مواد معدنی دیگر گفته می شود. جاسپر سنگی با سختی 7 – 6.5 در مقیاس موهس و یک سنگ متخلخل است که تقریبا دارای رنگ های مختلف است و از مواد معدنی رسوبات و یا خاکستر ها تشکیل شده است. این سنگ در طول زمان و در جریان رسوبگذاری سیلیکات ها و خاکستر های آتشفشانی ایجاد شده است. به طور کلی جریان گرمابی آتشفشانی در تشکیل و ایجاد این سنگ موثر بوده است. جاسپر ذاتا اوپک بوده و نورگذری ندارد. شاید لایه ای نازک از آن بتواند نیم اوپک باشد. تقریبا 20 درصد این سنگ را درونگیر های از مواد غیر از کوارتز یعنی کانی های معدنی طبیعی یا اکسید آنها تشکیل داده اند.
| جدول خصوصیات سنگ جاسپر | |
|---|---|
| ترکیب شیمیایی | اکسید سیلیکات SiO2 |
| رنگ | در تمامی رنگها دیده میشود |
| شفافیت | اوپک |
| کلیواژ | ندارد |
| فلورسانس | ندارد |
| ضریب شکست | 1.540 (+/-) |
| سختی موهس | 7 – 6.5 |
| وزن مخصوص | 2.91 – 2.58 |
| سیستم کریستالی | تریگونال |
این سنگ سیلیسی معمولا به رنگ زرد، قهوه ای و یا سبز دیده می شود. اما گاها به رنگ آبی نیز می توان آن را یافت کرد که به عنوان نادرترین سنگ جاسپر شناخته می شود. علت رنگ قرمزجاسپر وجود وفور ماده معدنی آهن در ساختار آن است که سبب میشود برخلاف گونه های کوارتز دیگر دارای رنگ خاکه رنگی باشد، اگرچه اغلب دارای رنگ خاکه سفید یا بدون رنگ است.
معدن سنگ جاسپر در ایران و جهان
از معادن بزرگ این سنگ میتوان به معادن هند، ونزوئلا، فرانسه، آمریکا، روسیه، و آلمان اشاره کرد. سنگ جاسپر در رگه ها و ترکهای سنگهای آتشفشانی و اغلب همراه سنگهای عقیق و یا کالسدونی یافت میشود. رگه های جاسپر گاها در سنگهای آذرین بوقوع می پیوندند، برای مثال جاسپر قرمز و زرد در رشته کوه های شرقی زاکسن ارزبرگ آلمان و در گرانیت یافت میشوند. در ایران نیز به جرات میتوان گفت در بیشتر نقاط کشورمان سنگ جاسپر مخصوصا همراه عقیق یافت میشود. نمونه هایی در ایران از این سنگ وجود دارد که دارای رنگها و تنوع اشکال زیبایی روی آن هستند و پتانسیل بالایی را جهت تراش و کاروینگ بوجود می آورند. به طور کلی این سنگ دارای قیمتی ارزان بوده و در حجم های بالا قیمت سنگ جاسپر به ازای هر کیلو، بسته به کیفیت میتواند از 10 تا 150 هزارتومان در بازار باشد. به همین دلیل این سنگ بهسازی یا مصنوعی یا تقلبی ندارد.
تراش
این سنگ دارای سطحی صاف و شکننده است و اغلب برای مواردی همچون تزئینات و ساخت زیورآلات مورد استفاده قرار می گیرد. به علت ساختار همگن خود میتواند دارای رنگی یکدست باشد که برای تراش کاروینگ و مجسمه های کلکسیونی بسیار مناسب باشد. گاهی نیز دارای رنگهای مختلف و رگه هایی است که زیبایی خاصی به سنگ جاسپر میدهند. تراش های کابوشن، کاروینگ، مهره تراشی از جمله تراش های متداولی هستند که بر روی این گوهر انجام میشود.
شفافیت و درخشش جاسپر
سنگ جاسپر حتی در قطعات کوچک ، غیر براق و مات است و بهتر است همواره پولیش شود تا رخ شیشه ای و مرغوبی داشته باشد .
سنگ های مشابه و یا مرتبط
سنگ جاسپر به گروه بسیار عظیمی از کانی های کوارتزی تعلق دارد .
سنگ کوارتز ، خود ، یکی از دردسترس ترین کانی ها و نوعی فلدسپات ثانویه است .
با توجه به در دسترس بودن و شیوع کوارتز ، سنگ های بسیار زیاد مشابه و مرتبط نیز وجود دارند.
اسامی تجاری غیر رسمی زیادی برای سنگ جاسپر وجوددارد که تعدادی از آنها بر اساس مکان معادن آنها بوجود آمده اند
نگهداری و تمیز کردن سنگ جاسپر
از آنجاییکه سنگ کوارتز در خانواده کواتز قرار می گیرد، در قیاس با بیشتر سنگ های دیگر بسیار بادوام است .
این سنگ به راحتی با آب گرم و اندکی صابون و برس یا پارچه ای نرم تمیز می شود .
دقت کنید تا سنگ را قبل از خشک کردن کاملا آبکشی کنید .
با اینکه این سنگ دارای دوام بسیار زیادی است ، برخی مواد هستند که می توانند آنرا دچار خراشیدگی کنند مانند الماس ، توپاز ، یاقوت قرمز و یاقوت کبود.
برای جلوگیری از خراشیدگی سنگ ها و یا شکستگی ، از استفاده و نگهداری سنگ ها در کنار یکدیگر بپرهیزید .
همانند مابقی سنگ ها ، از مواد شیمیایی قوی نظیر اسیدسولفوریک ، سفیدکننده ها و … برای شستشو و مواظبت آنها جدا بپرهیزید .
جاسپر سنگی بسیار متخلخل است و همین امر باعث می شود به آسانی لک شود و یا رنگ ها و مواد شیمیایی را جذب کند .
از قرار دادن آن در معرض حرارت به صورت طولانی مدت بپریزید زیرا حرارت باعث تغییر رنگ در سنگ می شود .
قبل از انجام فعالیت های سنگین ، تمرین ورزشی و یا حمام کردن تمامی جواهرات خود را در آورید.
بهترین راه نگهداری آن در پارچه ای نرم و یا در جعبه طلا و جواهرات پوشیده با پارچه است
