مشخصات علمی و فیزیکی سنگ عقیق
سنگ عقیق قرمز از انواع میکروکریستالین کوارتز می باشد. درواقع این سنگ متعلق به خانواده كوارتز و گروه كلسدونی است. سختی عقیق بین 6.5 تا 7 در مقیاس موهس است. این گوهر معمولاً از نوارهای پی در پی كلسدونی و كوارتز تشکیل می شود که به سبب وجود اکسیدهای فلزی به رنگ های متفاوت ظاهر می شود. در جدول زیر به مشخصات فیزیکی سنگ عقیق اشاره می کنیم:
| جدول خصوصیات سنگ عقیق | |
|---|---|
| ترکیب شیمیایی | سیلیکات SiO2 |
| رنگ | همه رنگها و نواری شکل |
| رنگ خاکه | سفید |
| شفافیت | مات تا اوپاک |
| رخ | ندارد |
| شکستگی | ناصاف |
| جلا | روغنی |
| ضریب شکست نور | 1.54 – 1.53 |
| شکست دوگانه | تا 0.04 |
| سختی موهس | 7 – 6.5 |
| وزن مخصوص | 2.64 – 2.60 |
| سیستم کریستالی | تری گونال و میکروکریستالین |
| فلورسانس | گوناگون در نوارها : نسبتا قوی :زرد و آبی سفید |
آیا میدانید نحوه تشکیل سنگ عقیق به چه صورت است؟
سنگهای عقیق از ته نشین شدن سیلیس موجود در آب های زیرزمینی در حفرات موجود در سنگهای آتشفشانی آذرین تشکیل می شوند. این محلول ها بر اثر تبلور فازهای سیلیکاته در ماگمای در حال سرد شدن و انباشت سیلیس در حفره توده سنگهای لاوا بوجود می آیند. هرچه حفره های میزبان بزرگتر باشند شانس تولید این گوهر در اندازه های بزرگتر بیشتر است.
این مواد ته نشین شده گاهی در اطراف دیواره های حفره، توالی نازکی از لایه های متراکم و مدور سیلیسی به وجود می آورند و در برخی مواقع این لایه ها از کف حفره به سمت بالا به صورت لایه های مسطح تشکیل می شود. این ساختمانهای لایه ای یکی از ویژگی های این گوهر سنگ می باشد که با حضور ناخالصی های موجود در محلول مذکور، به رنگ های متفاوتی دیده می شود.
عقیق با بیشترین تنوع رنگی!
این گوهر رنگارنگ در بیش از ۳۰ رنگ مختلف در طبیعت دیده می شود. این کانی با توجه به کیفیت رنگ و پدیده هایی که نشان می دهد، در زمره سنگهای نیمه قیمتی قرار می گیرد. دامنه وسیعی از رنگ مانند سفید، خاکستری، قهوه ای، قرمز، صورتی و حتی سیاه در آنها دیده می شوند. از جمله عوامل اصلی تأثیرگذار در رنگ آن می توان به ساختار میکروسکوپی آنها، وجود ناخالصی های مایع، جامد گاز، و به ویژه حضور عناصر فلزی رنگ زا مثل آهن، کروم، مس، تیتان، منگنز، کبالت و نیکل اشاره کرد.
پاره ای از کانی های نیمه قیمتی عقیق به دلیل نامرغوب بودن رنگ، دارای ارزش گوهری پایینی هستند که می توان با رنگ آمیزی مصنوعی ارزش اقتصادی آنها را افزایش داد. رنگ آمیزی مصنوعی کانی ها و سنگ های نیمه قیمتی عموما به یکی از سه روش است : الف) حرارت دادن ب) استفاده از محلول های شیمیایی ج) تابانیدن اشعه رادیواکتیو صورت می گیرد. روش الف، از روش های سنتی و روش ج، از روش های نوین رنگ آمیزی مصنوعی است.
سنگ های عقیق یافت شده از معادن کشور یمن هیچ تفاوتی از لحاظ کیفیت و کمیابی نسبت به عقیق های سایر مناطق جهان ندارند! بسیاری از عقیق های یمنی بعد از استخراج آنها را به وسیله حرارت دهی بهسازی می کنند. بسیاری از انگشترها و نگین های عقیق یمنی در بازار ایران نیز یا همان عقیق خراسان اند یا عقیق یمنی حرارت دیده شده.بنابراین بهترین عقیق از مناطق مختلف ایران مانند: عقیق های خراسان جنوبی، سمنان، سیستان و… می باشند.
هزاران سال است که عقیق به عنوان گوهر سنگ مورد استفاده بوده است. شعرای پارسی بارها در شعرهایشان نام این سنگ را بکار برده اند. هرچند در زمانهایی از رونق افتاد ولی امروزه به دوران شکوه خود باز می گردد. متداول ترین برش آن کبوچان و بید است که برای زینت انگشتر، گوشواره، آویز و دیگر زیورآلات مورد استفاده قرار می گیرند.
انواع سنگ عقیق معمولا به فرم لایه های مدور یا مسطح دیده می شوند ولی حضور ناخالصی های با اشکال مختلف که برخی اوقات تصویر گیاهان، جنگل با منظره ای را ایجاد می کنند، سبب ارزشمندتر شدن آنها می شوند.
نام هایی که در اصطلاح برای “عقیق” استفاده می کنند:
به طور عامیانه سنگ هایی مثلا سنگ اونیکس یا ساردونیکس به ترتیب به عنوان “عقیق سیاه” شناخته می شوند. هرچند از نظر علمی سنگ عقیق و اونیکس هر دو از گروه کالسدونی(یمانی) می باشند ولی این واژه تقریبا برای همه سنگهای این گروه بکار می رود. از نظر شکل خطوط سنگ عقیق منحنی و روی سنگ اونیکس بصورت موازی می باشد. همچنین رنگ اونیکس سیاه و سفید می باشد و خواص این دو سنگ نیز متفاوت است.
انواع سنگ عقیق
هزاران سال است که عقیق به عنوان گوهر سنگ مورد استفاده بوده است.
انواع سنگ عقیق معمولا به فرم لایه های مدور یا مسطح دیده می شوند ولی حضور ناخالصی های با اشکال مختلف که برخی اوقات تصویر گیاهان، جنگل با منظره ای را ایجاد می کنند، سبب ارزشمندتر شدن آنها می شوند. تنوع این اشکال سبب ایجاد نام های مختلفی شده است مانند:
1-عقیق ژئود (Geode Agate): ژئود همان بلوردان یا سنگ های خام عقیق ضخیم گرد و توخالی ای یا توپی در مناطق آتشفشانی است که داخل آنها از مواد بلورین و کریستالین کوچک کوارتز پر شده است . درواقع علت ایجاد این کریستال های کوچک زیبا به میلیون ها سال پیش بر می گردد. در یک فرآیند بسیار طولانی هنگامی که آب داخل حفره های این گونه سنگ های توخالی آذرین نفوذ می کند و مواد سیلیسم و کلسیت محلول در آب، درون سنگ نفوذ کرده و به دیواره آن می چسبند. بهترین منابع آنها مصر، برزیل، اروگوئه و اسکاتلند می باشد.
2-عقیق نواری یا لایه ای (Banded Agate): متداول ترین نوع است که با نوارهای روشن و تیره منظم دیده می شود.
3-عقیق های منظره ای (Scenic Agate): در آن حضور انواع ناخالصی ها قهوه ای و قرمز، مناظر زیبا مانند دریاچه، درختان و … را ایجاد می نماید.
4-عقیق آتشین (Fire Agate): که حاوی ناخالصی هایی از جنس لیمونیت است که با برش مناسب و صیقل خوردن سنگ، پدیده ای مانند شعله آتش در درون گوهر دیده میشود.
