ایولیت چیست؟شناسایی مشخصات سنگ ایولیت – آزمایشگاه گوهرشناسی

ایولیت چیست؟

ایولیت(Iolite) یک سنگ شفاف و قیمتی است و یکی از انواع کوردیریت است . در ترکیب شیمیایی آن آلومینیوم سیلیکات، آهن و منگنز است. نام گوهر ایولیت از کلمه یونانی IOS به معنی گل بنفش گرفته شده است.
با وجود این که این ماده معدنی (کوردیریت )دارای تاریخی قدیمی ست اما سنگ ‘ایولیت’ جدید و کمتر شناخته شده است.

اگر چه کوردیریت توسط زمین شناس فرانسوی، به نام Pierre Louis Antoine Cordierدر سال ۱۸۱۳ به این نام نامگذاری شد.
ولی اولین کشف  سنگ ایولیت در سال ۱۹۹۶ در Palmer Creek، Wyoming توسط زمین شناس آمریکایی به نام Dan Hausal بود.

ایولیت(Iolite) را می توان در سنگهای آذرین غنی از آلومینیوم وسیلیس یافت. با این حال ، این ماده عمدتاً در بلورهای بزرگتر ، در شیب ها و مناطق دگرگونی یافت می شود. این سنگ همچنین در رسوبات آبرفتی به عنوان سنگریزه های کوچک ، شفاف و آبرسان در آب برخی از مناطق یافت می شود.

بهترین رنگ ایولیت بنفش – آبی بی نظیری است که نمونه آن در دیگر گوهر ها دیده نمی شود. از خصوصیات منحصر به فرد آن می توان تغییر رنگ آن در جهات مختلف را مثال زد. به طوریکه در یک سنگ از یک جهت رنگ آبی آسمانی، از یک جهت رنگ آبی همانند یاقوت کبود و از جهت دیگر زرد قهوه ای دیده می شود.
بزرگترین کریستال ایولیت در جنوب Palmer Creek در Grizzly Creek کشف شد که وزن آن ۲۴۰۰۰ قیراط بود.

ریشه نام ایولیت

ریشه نام ‘ایولیت’(Iolite) از کلمه یونانی ‘ios’ به معنی بنفش برمی گردد.
قبلا نام تجاری این سنگ یاقوت کبود آبی بود که دیگر استفاده از آن منسوخ شده است.
سنگ ایولیت می تواند ظاهری شبیه به یاقوت کبود آبی داشته باشد واز طرف دیگر می تواند به شفافی آب باشد.علاوه بر این، از دید بالا،می تواند به رنگ طلایی روشن یا زرد-عسلی باشد.

نام دی کرومیت ‘ مترادف با ایولیت است.دی کرومیت ‘ یک لغت یونانی است که به معنی سنگ دو رنگ است.

شناسایی سنگ ایولیت

سنگ ایولیت (Iolite)می تواند در رنگ های مختلف از آبی گرفته تا بنفش-آبی و از آبی روشن تا زرد-خاکستری.

از خصوصیات منحصر به فرد آن می توان تغییر رنگ آن در جهات مختلف را مثال زد. به طوریکه در یک سنگ از یک جهت رنگ آبی آسمانی، از یک جهت رنگ آبی همانند یاقوت کبود و از جهت دیگر زرد قهوه ای دیده می شود.از خواص و خصوصیات آن، می توان این سنگ را از سایر سنگ های رنگی متمایز کرد.
گاهی ممکن است سنگ ایولیت را با یاقوت کبود یا تانزانیت اشتباه گرفت اما این سنگ معمولا از یاقوت کبود نرم تر است و از سنگ تانزانیت سخت تر.

سایر سنگ هایی که میتواند اشتباه گرفته شود (اسپینل و لعل) است اما هم لعل و هم اسپینل دارای یک ضریب شکست هستند وبا سنگ ایولیت متفاوتند.

گستردگی جغرافیایی سنگ ایولیت

رسوبات ایولیت (Iolite)را میتوان در نواحی مختلفی در دنیا کشف کرد.
بیشتر سنگ های ایولیت که امروز در دسترس هستند، از هند می آیند اما منابع دیگری مانند فنلاند،استرالیا،برزیل،کانادا،ماداگاسکار،میانمار،نامیبیا،سریلانکا،تانزانیا،ایالات متحده آمریکا در( کالیفرنیا، داکوتای جنوبی، نیویورک، وایومینگ، نیوهمپشایر )هستند.

انواع رنگ سنگ ایولیت

سنگ ایولیت (Iolite)معمولا از آبی روشن تا آبی تیره و بنفش است همچنین می تواند در رنگ های زرد و سبز و قهوه ای هم تشکیل شود.
رنگ مطلوب این سنگ، آبی-بنفش مانند آمیتیست است که می تواند رقیب سنگ تانزانیت باشد.
در سنگ ایولیت میتوان سه رنگ مختلف را بر حسب زاویه های مختلف مشاهده کرد.
برخی از ایزوتوپ های پایین تر یا ضعیف می توانند سیاه یا نزدیک به سیاه دیده شوند.

شفافیت سنگ ایولیت

کوردیریت  به طور معمول مات است در حالی که ایولیت با کیفیت معمولا شفاف و نیمه شفاف است.
در خیلی مواقع ، کیفیت برش میتواند روی شفافیت سنگ اثر بگذارد.سنگهایی که عمیق برش داده شوند، مات به نظر می رسند.
وقتی که این سنگ پالیش شود، ظاهری شیشه ای مانند و روغنی پیدا می کند.

برش سنگ ایولیت

ایولیت(Iolite) در اکثر اوقات به صورت دامله و در صورت شفاف بودن صفحه دار برش خواهد خورد. با توجه به شکننده بودن ایولیت، اگر برش آن به صورت مستطیل پله ای (Rectangular Step) باشد، در برابر ضربه با دوام تر خواهد بود. برش این سنگ باید کاملا با دفت انجام شود.رایج ترین شکل ها برای این سنگ،گرد،بیضی و گلابی شکل است.
البته این سنگ را میتوان به شکل های فانتزی و سایزهای مختلف هم تبدیل کرد.

در صورتیکه به درستی برش داد شود، به رنگ ارغوانی دیده می شود. قابل ذکر است که که نمونه پاک و شفاف آن بسیار کمیاب و ارزشمند می باشد.

ویژگی های سنگ ایولیت

فرمول شیمیای   Mg2Al3[AlSi5O18]          سیلیکات منیزیم وآلومینیم

ساختار کریستال     منشورهای کوتاه

رنگ                 آبی , بنفش, قهوه ای, زرد, خاکستری

سختی ۷               تا ۷٫۵ در مقیاس Mohs

شفافیت        شفاف نیمه شفاف

سنگهای مشابه با سنگ ایولیت

سنگی که باسنگ ایولیت (Iolite)مرتبط باشد وجود ندارد. اما بعضی از انواع سنگ ایولیت وجود دارند.
‘Indialite’ یک پلی مورف سنگ ایولیت است که تحت حرارت بالا شکل میگیرد و ساختار شیمیایی آن شبیه بریل است.
در بعضی موارد ممکن است سنگ ایولیت در شکل های ستاره ای یا چشم گربه ای هم باشد.
سنگ Hematite که شامل ایولیت باشد گاهی با نام تجاری ‘bloodshot ایولیت’ معرفی می شود.

‘Steinheilite’ عبارتی ست که برای ایولیت آبی رنگ به کار برده میشود و این نام به خاطر Fabian Steinheil قرار داده شده است.

‘Water-sapphire’ هم نوع دیگری بود که زمانی محبوب بود اما الان استفاده نمیشود ایولیت دارای ترکیبات معدنی شامل sillimanite، spinel، garnet, hematite و plagioclase feldspar است.
در خیلی اوقات، سنگ ایولیت میتواند از متریال های دیگری ساخته شده باشد.
Alteration نوعی سنگ ایولیت شامل mica، talcو chloriteساخت. سنگ ایولیت به راحتی ممکن است با سایر سنگ ها مانند کیانیت، یاقوت کبود، تانزانیت اشتباه گرفته شود.

خواص متافیزیکی سنگ ایولیت

وقتی که Leif Eriksson و دیگر کاوشگران وایکینگ افسانه ای به اقیانوس اطلس رفتند، یک سنگ مرموز داشتند که ایولیت بود.
ملوانان وایکینگ با استفاده از تکه های نازک ایولیت به عنوان اولین فیلتر قطبی در جهان استفاده کردند.
با نگاه به لنز ایولیت،(Iolite)آنها میتوانستند محل دقیق خورشید را در روزهای ابری تشخیص دهند و از این طریق می توانستند مسیریابی امنی انجام دهند.

در واقع این سنگ را “قطب نما وایکینگ” خوانده اند. بعضی معتقدند که وایکینگ ها رسوبات ایولیت را در نروژ و گرینلند کشف کردند.در قرن ۱۸th در اروپا ایولیت در جواهرات بسیار مشهور بود اما امروزه از آن به ندرت استفاده می شود.