سنگ جواهر زرگون یا زیرکن
زرگون یا زیرکن امروزه یکی از مهمترین سنگ های جواهر است.
خیلی ها زرگون را با الماس مصنوعی یا زرگون معکبی اشتباه می گیرند.
بی شک این دو کاملا متفاوت هستند، زرگون مکعبی (CZ) نوعی ماده ترکیبی است که در آزمایشگاه ساخته شده در حالیکه زیرکن سنگ جواهر طبیعی با ترکیب خاص خودش است.
با این حال قبل از ساخت نمونه های آزمایشگاهی مانند زرگون مکعبی و میوزانیت، زیرکن سفید یکی از مشهورترین جایگزین ها برای الماس بود
و دلیلش نیز شاخص انکسار و انتشار بالای آن است و معمولا تحت عنوان الماس Matura خرید و فروش می شد.
زیرکن بسیار درخشان است و شکست نور زیادی در آن اتفاق می افتد.
همین امر باعث شده که به نظر دووجهی و با اشکال متغیر باشد.
رنگ های زیرکن
زیرکن رنگ های مختفی دارد از سفید تا بی رنگ که یا مهم یا بی ارزش هستند.
محبوب ترین زرگون در حال حاضر زیرکن آبی است که با ته رنگ سبز دیده می شود و نتیجه آن ایجاد رنگ ابی سیر است.
رنگ های زرگون
زرگون آبی در واقع تحت حرارت بیشتر از زرگون قهوه ای شکل گرفته است.
با این حال فقط بعضی انواع قهوه ای آن ساختار مناسب فیزیکی برای تبدیل رنگ آبی زیر حرارت دارند.
برای اینکار نمونه هایی که در آسیای جنوب شرقی یافت می شوند را انتخاب می کنند.
به همین دلیل است که بیشتر زرگون های آبی از کامبوج و برمه می ایند.
زیرکن آبی یکی از سنگ های ماه دسامبر است.
زیرکن ماده معدنی بسیار مهمی است به علاوه اهمیتش باعث شده که در گوهرشناسی شاخه زیرکن شناسی ایجاد شود.
تاریخچه زرگون
این ماده معدنی قدیمی ترین ماده بر روی زمین است و نمونه هایی از آن در استرالیا پیدا شده که قدمت شان به 4.4 میلیارد سال پیش بازمی گردد.
دانشمندان متوجه شدند که زرگون در واقع متشکل از عناصر اورانیوم و توریوم است، عناصری که به عنوان نیمه زنده شناخته می شوند.
این اورانیوم و توریوم هستند که باعث چنین تمایزات زیادی در ویژگی های فیزیکی زیرکن می شوند.
زرگون را بر اساس ویژگی های نوری شان در دسته های زرگون کم، متوسط و بالا قرار می دهند.
زیرکن کم اورانیوم و توریوم رادیواکتیو بیشتری دارد و به همین دلیل ساختار فیزیکی اش به هم ریخته و بدون شکل است،
با این حال این ظاهر فیزیکی در زرگون متوسط یا بالا هم دیده می شود.
زیرکن کم معمولا به رنگ سبز تا قهوه ای است.
زیرکن سبز به ندرت در بازار سنگ های جواهر یافت می شود و افراد زیادی به دنبال آن هستند.
شناسایی زرگون
زیرکن از نظر ترکیبی زرکونیوم سیلیکات است.
ویژگی متمایز زرگون به خصوصیات گوهرشناسی آن مانند میزان سختی متراکم از 6.5 تا 7.5 روی مقیاس Mohs برمی گردد.
زیرکن را به سادگی از روی انکسار دوگانه اش می توان تشخیص داد، وقتی از بالا به این سنگ که روی میز قرار دارد نگاه کنید، تاثیر دوتایی شدن لبه هایش را به سادگی می بینید.
همچنین شاخص انکسار بالایی از 1.810 تا 2.024 و چگالی میان 3.39 و 4.73 دارد.
زرگون انتشار نور را به خوبی انجام می دهد و درخشندگی همچون الماس دارد. بسیاری از سنگ ها چندرنگ نمایی قوی نشان می دهند.
زیرکن : خاستگاه و منابع
در واقع زیرکن قدیمی ترین ماده معدنی شناخته شده بر روی زمین است، قدیمی ترین نمونه ها حتی عمری بیشتر از ماه دارند و به 4 میلیارد سال پیش بازمی گردند.
زرگون اولین بلوری بوده که در گرانیت مذاب شکل گرفته و سپس سرد شده تا سنگی را تشکیل دهد.
زرگون کم در نتیجه رویه مربوط به وجود اورانیوم و توریوم شکل گرفته است.
وجود رادیواکتیو ساختار بلور را برهم زده و باعث تغییر رنگ و چگالی در طی رویه ای به نام metamictization (تاثیر تشعشع داخلی) می شود.
بیشتر ذخایر زیرکن آبرفتی هستند. سریلانکا بهترین منبع زیرکن سبز کم است.
گونه هایی در برمه نیز یافت شده و احتمالا ذخایر مشهور دیگری نیز در کامبوج وجود دارد.
بیشتر ذخایر زیرکن از برمه می آیند، گرچه استرالیا قدیمی ترین ذخایر را با قدمت 4.4 میلیارد سال دارد.
سایر منابع قابل توجه برزیل، کره، ماداگاسکار، موزامبیک، نیجریه، تانزانیا، تایلند و ویتنام هستند.
رنگ زرگون
زرگون در خالص ترین شکل خود بی رنگ (سفید) است اما به دلیل وجود ناخالصی های مختلف می تواند رنگ های مختلفی مانند زرد، نارنجی، قرمز، سبز، آبی، بنفش، قهوه ای و ترکیب آنها را داشته باشد.
زرگون های زرد- قهوه ای و نارنجی مهم ترین نمونه ها در کنار بی رنگ هستند.
آبی از همه محبوب تر است اما رنگش با حرارت دادن زیرکن قهوه ای متعلق به کامبوج و برمه بدست می اید.
با توجه به پدیده چندرنگی، زیرکن آبی می تواند از بعضی زوایا سبز به نظر برسد.
سنگ های کاملا آبی و تقریبا تیره بیشترین ارزش را دارند. زیرکن سبز بسیار کمیاب و گران قیمت است.
شفافیت و درخشندگی زرگون
به طور کلی زرگون از شفاف تا نیمه شفاف متغیر کرد. ناخالصی ها باعث ایجاد رنگ های مختلفی می شوند.
زیرکن با نور چشم گربه ای نیز دیده شده اما بسیار کمیاب است.
بعضی بلورها دارای عناصر رادیواکتیو توریوم و اورانیوم هستند.
با گذشته زمان رادیواکتیو ساختار بلورها را می شکند و چنین سنگی احتمالا شکل خاصی ندارد و درخشش کمتر از بلورهای دیگر است.
نمونه های زیرکن سبز بسیار کمیاب و ارزشمند برای مجموعه داران سنگ هستند.
آنها از نظر رادیواکتیو خطری برای سلامتی انسان ندارند.
زرگون پس از صیقل دادن درخشش شیشه ای دارد.
برش و شکل زیرکن
شکست نور دوسویه در زرگون باعث شده که تراش دهنده میز کار سنگ را در جهات مختلف قرار دهد تا به بهترین زاویه برسد.
سنگ های بی رنگ وقتی برش داده می شوند، درخشانند.
سنگ های رنگی پس از برش پلکانی درخشان هستند.
سنگ های گرد معمولا برش خاص زرگون دارند که شبیه به برش استاندارد و درخشان است اما وجوه مختلفی از آنها را می توان دید.
محبوب ترین اشکال شامل بیضی، دایره، گلابی، هشت ضلعی (زمرد) و چندوجهی هستند.
آماده سازی زرگون
بسیاری از سنگ های زیرکن بدون تغییر در دسترس هستند.
بعضی گونه های قهوه ای که در اسیای جنوب شرق یافت می شوند باید حرارت ببینند تا زیرکن ابی و بی رنگ ایجاد کنند.
این رنگ ها لزوما ثابت نیستند زیرا اشعه ماورا بنفش یا نور خورشید باعث تغییر رنگ می شود.
بعضی رنگ ها مانند قرمز و نارنجی- قرمز در زرگونی که از تانزانیا می اید و نارنجی تا نارنجی- قهوه ای کمبوج متعلق به خود سنگ هستند.
زرگون سبز بسیار کمیاب است و رنگشش به دلیل وجود اورانیوم و توریوم می باشد.
زیرکن طلایی- زرد را گاهی حرارت می دهند.
ویژگی های گوهرشناسی زرگون
فرمول شیمیایی: ZrSiO4، زرکونیوم سیلیکات
ساختار بلورین: (چهار وجهی)، کوتاه، پهن، منشورهای چهار وجهی با لبه های هرمی
رنگ: بی رنگ، زرد، قهوه ای، نارنجی، قرمز، بنفش، آبی، سبز
سختی: 6.5 تا 7.5 بر روی مقیاس Mohs
شاخص انکسار: 1.81 تا 2.024
چگالی: 3.39 تا 4.73
شکاف پذیری: نامشخص
شفافیت: شفاف تا نیمه شفاف
شاخص انکسار دوسویه یا شکست نوردوگانه: 0.002 تا 0.059
درخشندگی: شیشه ای تا درخشان
فلورسنسی: آبی: بسیار ضعیف، نارنجی روشن، قرمز و قهوه ای: ضعیف، زرد تیره
زیرکن : سنگ های جواهر مرتبط یا مشابه
زرگون به دسته بزرگی از مواد معدنی به نام نئوسیلیکات تعلق دارد که حاوی سیلیکون و اکسیژن هستند.
دسته نئوسیلیکات شامل انواع بریل و گارنت، آندالوزیت، کیانیت، اولیوین، تانزانیت، توپاز، تورمالین و کوارتز می شود.
زرگون نمونه اولیه عنصر زرکونیوم، فلزی سفید- خاکستری و درخشان است که شبیه به تیتانیوم است.
زرگون را معمولا با الماس ازمایشگاهی یا ترکیبی که CZ یا زرگون مکعبی نامیده می شود، اشتباه می گیرند اما زیرکن جایگزین طبیعی الماس است تا نمونه ساختگی آن.
در واقع زیرکن بی رنگ روزگاری جایگزین بسیار مشهوری برای الماس بوده و با نام الماس Matura مبادله شده است.
همچنین ممکن است با میوزانیت جایگزین دیگر الماس در ارتباط باشد.
همچون یاقوت کبود و تورمالین، زیرکن بر اساس رنگ هایش نامگذاری می شود مانند زیرکن آبی، طلایی و سفید.
نام های دیگری نیز برای بعضی رنگ های زرگون استفاده میشوند مانند سنبل، نام قدیمی که برای زرگون زرد و طلایی استفاده میشود.
به زرگون قرمز- قهوه ای سنبل قرمز می گویند.
در بعضی موارد زرگون ابی حرارت دیده را به نام زرگون نور ستاره مبادله می کنند.
جارگون نام دیگری است که برای اشاره به زرگون بی رنگ و زرد کمرنگ استفاده می شود.
زیرکن سبز را گاهی زیرکن تغییریافته می نامند و در واقع بسیار کمیاب است.
