روشهای بهسازی سنگ توپاز،کانی شناسی سنگ توپاز

مشخصات سنگ توپاز چیست؟

توپاز سنگی محکم اما شکننده (به دلیل تورق صفحه ای کامل) با سختی 8 در مقیاس موس و رنگ خاکه سفید می باشد. ترکیب شیمیایی این سنگ آلومینیوم فلور و سیلیکات بوده و امکان سنتز مصنوعی آن نیز وجود دارد. سنگ توپاز گوهری شفاف تا نیمه شفاف با جلای شیشه ای می باشد. این گوهر دارای ناخالصی های کریستالی و گاه به شکل ستاره دنباله دار است.

نحوه تشکیل توپاز بیشتر بدین صورت است که در مراحل آخر سرد شدن ماگما تشکیل می شود و تبلور می یابد و اکثرا با کانیهای تورمالین، کاسیتریت، آپاتیت، فلئورین و بریل همراه است. بستر رودخانه ها، ریولیت ها و سنگهای پگماتیت دانه درشت می توانند حاوی بلور های این گوهر باشند.

این کانی را که جواهر شناسان مردم عادی با اسم آن بخوبی آشنایی دارند اغلب با سیترین (نوعی کوارتز) و یا محصولات سنتز شده و شیشه اشتباه می گیرند. درواقع سیترین نوعی کوارتز و از خانواده آمیتیست است که با حرارت زیاد تبدیل به رنگ زرد در می آید و به غلط توپاز طلایی نامیده می شود. به همین دلیل برای تمایز آن گاهی آنرا “توپاز گرانبها” می خوانند.

کانی شناسی سنگ توپاز:

توپاز از واژه ی توپازیوس که نام جزیره ای در دریای سرخ است گرفته شده و در یونانی به معنی جستجو کردن است.

ترکیب شیمیایی کانی توپاز به صورت AL2SiO4(F,OH)2 می باشد.

سنگ توپاز بیشتر در رنگ های زرد و آبی موجود است.

این کانی از بخارات فلوئورداری تشکیل می‌شود که در طی مراحل پایانی انجماد سنگهای آذرین سیلیسی بیرون رانده شده‌اند. توپاز در گدازه‌های ریولیتی و در گرانیتها دیده می‌شود. به علاوه کانی مشخص پگماتیت ها، بویژه در انواع قلع دار آن است. ریگهای صیقلی شده آن در ماسه های رودخانه ای بعضی نقاط دیده می شود.

مکانهای مهم پیدایش توپاز در اتحاد جماهیر شوروی سابق در ناحیه نرشیسنگ سیبری و مورسینسک واقع در رشته کوه های اورال قرار دارد و در ایالات اومی و مینو ژاپن و نیز در سان لوئیس پوتوسی مکزیک یافت می‌شود. از سال ها پیش برزیل منبع اصلی تهیه ی توپاز زرد رنگ بوده است. در سال ۱۹۴۰ چند بلور بزرگ کاملا شکل دار توپاز بیرنگ از این محل بدست آمد که وزن بزرگترین آنها ۵۹۶ پاوند بود.

چگالی آن حدود ۳٫۴ تا ۳٫۶ است. و جلای شیشه‌ای داشته و به رنگ های زرد، صورتی، زرد روشن، مایل به آبی، سبز و بیرنگ دیده می‌شود. یک کانی شفاف تا نیمه شفاف است.

تراش سنگ توپاز چگونه است؟

بدلیل کلیواژ بسیار خوب، بلور توپاز را به سختی می توان تراش داد و در حلین جلا دادن نگین های آن و سوار کردن آنها به روی پایه های فلزی باید بسیار دقت نمود. سیستم کریستالی این سنگ ارتورومبیک بوده و معمولا به صورت منشورهای کشیده با مقطع مورب شکل (الماس گونه) یافت می شود.

منشورها خطوط عمودی را نشان می دهند. ممکن است دارای صفحات متنوع از هرمی، گنبد و پیناکوئید صفحه ای نیز باشند. اکثر کریستال ها نشان دهنده این تورق صفحه ای کامل هستند. همچنین به صورت قلوه سنگ های مدور یافت می شود.

در هنگام تراش های پله دار و مختلط فراوان، درهنگام تراش دادن باید دقت نمود که صفحه ای که تراش داده می شود دارای قدری زاویه نسبت به سطح تورق باشد (که پولیش خوب نمی گیرد و ممکن است جدا شود). نگین های توپاز معمولا بصورت تراش زمردی یا تراش قیچی وار درست می کنند و نگین های بی رنگ با تراش برلیانی و کابوشن را درمورد سنگهای قدری ناخالصی دار آن به کار می گیرند.

ذخایر و معادن توپاز در جهان در کجا قرار دارند؟

مهم ترین محل های مشهور آن درشنکن اشتاین (Schenechken Stein)، معادن کوه های سریلانکا، برمه، برزیل، سلسله جبال اورال در روسیه و قاره استرالیا، کوه های ژاپن، جمهوری مالاگاسی، مکزیک، نیجریه، زیمباوه، نامبیا، آمریکا، ایرلند شمالی، اسکاتلند و انگلستان می باشد. رنگ بلورهای این کانی در ایرلند آبی روشن می باشد.

فرآیند بهسازی پرتودهی سنگ توپاز

سنگهای بی رنگ توپاز که برای فرآوری آنها جهت تبدیل به رنگ آبی استخراج می شوند عمدتا از نیجریه و سریلانکا می آیند. در واقع بیش از 99% توپاز های آبی امروزی حاصل حرارت دهی گونه بی رنگ می باشند در طبیعت نوع آبی سیر “سوپر” یا “سوئیس” وجود ندارد. این سنگها ابتدا با تشعشع به توپاز بی رنگ تبدیل به قهوه ای و سپس با حرارت تبدیل به رنگ با ثبات آبی می شوند.

جالب است بدانید توپاز قهوه ای مقدار قابل توجهی از رنگ خود را زیر نور آفتاب از دست می دهد. رنگ اغلب گونه های صورتی توسط فرآوری حرارتی از سنگهای قوه ای “گیلاسی” رنگ به وجود آمده چنین سنگهایی را Pinked یا Fired می نامند. نوع بی رنگ را می توان با روش Aaua Aura (رسوب گذاری بخار طلا) تا رنگ سبز – آبی روکش گذاری کرد.

انواع روشهای بهسازی و فرآوری رنگ توپاز

معمولا ۴ روش برای بهسازی رنگ توپاز وجود دارد: