اولیگوکلاز
اولیگوکلاز (به انگلیسی: Oligoclase)
با فرمول شیمیایی (NaCa)[Al 1-2 Si 3-2 O8] از مجموعه کانی هاست و از واژه اولیگوس اخذ شده‌است. رنگ شعله را سبز رنگ می‌کند- نامحلول در اسیدها آمیزش‌های مختلف آلبیت تا آنورتیت.
از نظر شکل بلور: منشوری – قرصی شکل – ماکله،
رنگ: سیاه – خاکستری سیاه – آبی – مرواریدی – قرمز،
شفافیت: شفاف – نیمه کدر، شکستگی: نامنظم،
جلا: شیشه‌ای – صدفی، رخ: کامل – مطابق با سطح،
سیستم تبلور: تری کلینیک و در رده‌بندی سیلیکات است همچنین خاصیت مغناطیسی ندارد و منشأ تشکیل آن ماگمایی – پگماتیتی است.
| اولیگوکلاز | |
|---|---|
| اطلاعات کلی | |
| رده‌بندی | سیلیکات |
| فرمول شیمیایی (بخش تکراری) |
(NaCa)[Al 1-2 Si 3-2 O8] |
| ویژگی‌ها | |
| رنگ | سیاه – خاکستری سیاه – آبی – مرواریدی – قرمز |
| رَخ | کامل – مطابق با سطح |
| شکستگی | نامنظم |
| سختی موس | ۶-۶٫۵ |
| جلا | شیشه‌ای – صدفی |
| رنگ خاکه | سیاه |
| شفافیت | شفاف – نیمه کدر |
| ویژگی‌های ظاهری | بلوری – آگرگات دانه‌ای – توده‌ای کمیاب است و بیشتر در نروژ، ایتالیا و روسیه |
| کنارزایی | سختی – چگالی – انحلال در اسیدها -اشعه X – خواص نوری – واکنش هایشیمیاییآمبلی گونیت – اسکاپولیت – ژهلنیت -میلیلیت – اورتوز – سانیدین -میکروکلین- مسکویت- بیوتیت- اورتوز- کوارتز |
| توضیح بیشتر | رنگ شعله را سبز رنگ می‌کند- نامحلول در اسیدها آمیزش‌های مختلف آلبیت تا آنورتیت. |
| دلیل‌نام‌گذاری | از واژه اولیگوس اخذ شده‌است. |
| خاستگاه | ماگمایی – پگماتیتی |
همایند کانی‌شناسی (پارانژ) آن سختی – چگالی – انحلال در اسیدها -اشعه X – خواص نوری – واکنش هایشیمیایی آمبلی گونیت – اسکاپولیت – ژهلنیت -میلیلیت – اورتوز – سانیدین -میکروکلین- مسکویت- بیوتیت- اورتوز- کوارتز است ، از نظر ژیزمان بلوری – آگرگات دانه‌ای – توده‌ای کمیاب است و بیشتر در نروژ، ایتالیا و روسیه یافت میشود.
سنگ قمر مشهورترین گونه ی سنگ فلدسپار ارتوکلاز یعنی سیلیکات آلومینیوم پتاسیم است. این سنگ اولیگوکلاز شفاف تا مات، یک گونه از البیت پلاگیوکلاز و میکای ورقه ای است.
سنگ قمر در زیر شرایط نوری مشخص درخشش قابل توجهی دارد و همین درخشش سبب محبوبیت امروز این سنگ جواهر شده است.
در حقیقت، نام این سنگ از درخشش خیره کننده و آبی آن گرفته شده که شبیه به ماه است. گوهرشناسان به این پدیده ی بصری درخشان «درخشش شیری رنگ» می گویند.
پدیده ی بصری درخشش شیری رنگ در نتیجه ی الگوی ساختاری خاص سنگ قمر به دست می آید.
ناسرگی های کوچک البیت، سیلیکات آلومینیوم سدیم در لایه های سنگ میزبان ارتوکلاز، سیلیکات آلومینیوم پتاسیم ترکیب می شوند.
لایه های متغیر فلدسپارهای مختلف یک ساختار لایه لایه(ناهموار) شکل می دهند که در نور وارد شده تداخل ایجاد می کنند.
لایه های نازک سیلیکات متغیر درخشش رنگارنگ و جذاب بیشتری را برگردانده و برعکس لایه های ضخیم سیلیکات درخشش سفید تا بی رنگ و نه چندان جذاب ایجاد می کنند.
هنگامی که نور وارد سنگ می شود، شکسته و پخش می شود که در نتیجه پدیده ی زیبایی از نور و رنگ زیبا و خاص را به وجود میآورد.
در سنگ قمر تشعشع نور در عمق بیشتری از شطح سنگ می درخشد.
سنگ اولیگوکلاز مشهور
سنگ قمر در دوره ی «هنر نو» یعنی در حدود ۱۰۰ سال پیش به شهرت بالایی دست یافت.
در آن زمان از این سنگ در تزیینات جواهرات سنگی توسط استاد طلاساز مشهور فرانسوی، رنه لالیک و همکارانش استفاده می شد.
قطعات کمیاب او را اغلب می توان در موزه ها و یا کلکسیون های خصوصی یافت.
تشخیص سنگ اولیگوکلاز
سنگ قمر از طریق وجود درخشش شیری رنگ قابل تشخیص است.
دیگر سنگ ها با ظاهر مشابه پدیده ی درخشش شیری رنگ نداشته و از این طریق سنگ قمر به راحتی شناسایی می شود.
سنگ قمر سیلیکات آلومینیوم پتاسیم است و به راحتی از طریق ترکیب خود شناسایی می شود.
بسیاری از مواد مشابه مانند لابرادوریت در واقع فلدسپار پلاگیوکلاز هستند، در حالی که سنگ قمر از نظر ترکیب ساختاری خود یک فلدسپار پتاسیم محسوب می شود.
سنجش سختی یکی دیگر از آسان ترین روش های تشخیص سنگ قمر از ذیگر مواد است.
دیگر سنگ های جواهر مشابه مانند اوپال، سنگ یمانی یا آمولیت مشخصا نرم تر یا سخت تر از سنگ قمر هستند.
سنگ قمر با کیفیت بالا عمق رنگ «سه بعدی» داشته که مشابه آن در دیگر سنگ های جواهر مشاهده نشده و همین امر تشخیص سنگ قمر را آسان تر می سازد.
خاستگاه و منابع سنگ اولیگوکلاز
ذخایر سنگ قمر اغلب به عنوان اجزای اصلی خارای غنی از فلدسپار و سنگ خارای زبر در سراسر دنیا یافت می شوند.
مهمترین ذخایر سنگ قمر در سریلانکا و هند قرار دارند.
دیگر منابع قابل توجه در استرالیا، برزیل، آلمان، هند، میانمار(برمه)، ماداگاسکار، مکزیک، نروژ، سوییس، تانزانیا و ایالات متحده قرار دارنند.
سنگ قمر سریلانکا به خاطر مواد آبی رنگ زیبای خود مشهور هستند اما سنگ قمر آبی شدیدا رو به کمیاب شدن قرار دارد.
هند نیز به خاطر تولید «سنگ قمر رنگین کمانی» خود مشهور است.
کوه های آدولای سوییس جذاب ترین معادن تاریخی سنگ قمر را دارا هستند.
خواص گوهرشناختی سنگ اولیگوکلاز :
فرمول شیمیایی: KalSi3O8 سیلیکات آلومینیوم پتاسیم
ساختار بلوری: بلورش چیلیپایی، منشوری
رنگ: بی رنگ، زرد، قهوه ای، نارنجی، درخشش کم رنگ
سختی: ۶ تا ۶.۵ در سنجه ی موس
شاخصه ی انکساری: ۱.۵۱۸ تا ۱.۵۲۶
تراکم: ۲.۵۶ تا ۲.۵۹
کلیواژ: عالی
شفافیت: شفاف تا تراشفاف
انکسار مضاعف یا شکست نور: ۰.۰۰۸-
درخشندگی: شیشه ای تا مرواریدی
فلورسنس: ضعیف، آبی، نارنجی
سنگ های جواهر مشابه و مرتبط با سنگ اولیگوکلاز
سنگ قمر به گروه بزرگ مواد معدنی فلدسپار، فراوان ترین مواد معدنی در کره ی زمین تعلق دارد.
فلدسپارها حدودا ۶۰٪ پوسته ی زمین را تشکیل میدهند، که یعنی سنگ های جواهر و مواد معدنی مرتبط با سنگ قمر به وفور یافت می شود.
سنگ های جواهر کوارتز دومین گروه سنگ های جواهر فراوان پس از گروه فلدسپار هستند.
فلدسپارها معمولا به دو گروه اصلی سنگ جواهر یعنی فلدسپار پتاسیم و فلدسپار پلاگیوکلاز تقسیم می شوند.
همه ی گونه های سنگ قمر فلدسپار پتاسیم هستند.
دیگر سنگ های جواهر فلدسپار پتاسیم شامل آمازونیت و اورتوکلاز می شوند.
همچنین سنگ های جواهری مانند «سنگ قمر رنگین کمانی» هستند که از نظر ظاهری شباهت بسیاری به سنگ قمر دارند.
سنگ قمر رنگین کمانی در واقع سنگ قمر نبوده و گونه ای از فلدسپار پلاگیوکلاز لابرادوریت می باشد.
به همین دلیل برخی مواقع از آن با عنوان «لابرادوریت با تلالو آبی» یاد می شود.
مشهورترین سنگ های جواهر و نام های تجاری مرتبط یا مشابه
سنگ قمر ستاره ای، سنگ قمر چشم گربه ای، سنگ قمر رنگین کمانی و سنگ خورشید از مشهورترین نام های تجاری استفاده شده برای سنگ های جواهر مرتبط یا مشابه هستند.
نام های تجاری و سنگ های جواهر کمتر شناخته شده:
ارتوکلاز، آمازونیت، لابرادوریت، آندزین، آندزین-لابرادوریت و اولیگوکلاز از نام های تجاری کمتر شناخته شده برای سنگ های جواهر مرتبط یا مشابه کمتر شناخته شده هستند.
