تاریخچه مختصرعقیق
تئوفراستوس این سنگ را در قرن چهارم در رودخانه کشف کرد. کاسه ها و ظروف ساخته شده از جنس این سنگ در دوران امپراتوری بیزانس (روم شرقی – قسطنطنیه) بسیار محبوب بودند و جمع آوری این کاسه ها در خانواده های ثروتمند اروپا در دوره رنسانس رواج داشته که امروزه در بسیاری از موزه ها نظیر لوور فرانسه این ظروف و یا کاسه های ساخته شده بسیار مورد اهمیت قرار میگیرند و از آنها نگهداری میشود. سنگ عقیق یا آگات agate از سنگ های نیمه قیمتی است. این گوهر از جمله کانی هایی می باشد که از چند عنصر شیمیایی تشکیل شده است. ترکیب شیمیایی آن سیلیس است و البته گاهی عناصری نظیر آلومنیوم، کلسیم، منیزیم و… در کنار آن قرار می‌گیرد. از ویژگی های آن ریزدانه بودن و روشنی رنگش است. انواع بافت این نگین نیمه شفاف، مات و دارای جلای شیشه ای است.
تنها با بررسی در یک مجموعه که بیش از سه هزار کاسه از جنس این گوهر که توسط پادشاه پونتوس، بهرام جمع آوری شده است؛ میتوان فهمید که این سنگ چقدر با ارزش است و در گذشته توجه بسیاری به آن میشده و حتی خانواده های ثروتمند به دنبال جمع آوری آن بودند.
اولین بار جلا و تراش این گوهر در سال 1548 میلادی اتفاق میفتد که در متون تاریخی به آن اشاره شده است با این حال تراش نگین های جواهری این گوهر از ابتدای قرن شانزدهم آلمان به طور رسمی آغاز شد. امروزه ایدار-اوبراشتاین در آلمان از بهترین مراکز تراش کاری این گوهر در جهان است و روزانه حجم زیادی از انواع سنگهای قیمتی از تمام دنیا جهت تراش کاری و حکاکی وارد ایدار می شود. همانطور که بیان شد ارزش این سنگ در قدیم بسیار بالا بوده، اما در حال حاضر ارزش آن به نسبت گذشته کم شده است، به جز نوع قرمز رنگ آن یا آبی هلی یا نوع سبز و نادر به نام کریزوپراس که دارای ارزش بیشتری می باشند.
انواع سنگ عقیق
این نگین انواع مختلف زیادی دارد .
این سنگ را با توجه به نوع شکل و ساختار لایه های آن میتوان این گونه تقسیم بندی نمود:
۱ – خزه ای: اولین نوع از انواع عقیق است و دارای محتویاتی از بلورهای سبزرنگ به شکل خزه می باشد.
۲ – شجری (مُشا): نوعی سنگ به رنگ خاکستری یا بی‌رنگ و نیمه شفاف است که بر روی سطح آن اشکال درخت گونه نقش بسته است.
۳ -چشمی: این نوع از لایه های دایره گونه موازی هم که دارای یک نقطه تیره رنگ در مرکز هستند، تشکیل شده است.
۴ -آبدار: در این نوع سنگ مقداری آب وجود دارد که به زمان پیدایش آن مربوط است و در تراش های نازک از سنگ، آب داخل آن قابل رویت می باشد.
۵ -مجوف: سنگی که دارای حفره های متعدد و توخالی زیادی است.
۶ – دژی: نوعی که رو یا درون آن آن نقشه ای مانند دژهای قدیمی وجود دارد.
۷ -منظره ای: درون این نوع اشکالی به شکل درختان و مناظر طبیعی مشاهده می گردد.
۸ -لایه ای: در این نوع، لایه های سنگ موازی با یکدیگر می باشند.
مواردی که در بالا گفته شدند مهم ترین نوع از انواع سنگ عقیق هستند و همچنین میتوان به نوع آبی هلی، بنفش سلوی، آبی نواری و نوع آتشی به عنوان دیگر انواع سنگ عقیق اشاره کرد.
انواع سنگ عقیق از نظر رنگ بندی
انواع عقیق معمولا به شکل لایه های مسطح هستند که وجود ناخالصی هایی با اشکال مختلف که گاهی اوقات منظره جذابی را ایجاد میکنند باعث با ارزش شدن آنها میشود. این نگین از نظر رنگ بندی انواع مختلفی دارد. این گوهر در بیش از ۳۰ رنگ مختلف دیده شده است. با توجه به کیفیت رنگ و پدیده هایی که نشان می دهد، در زمره سنگهای نیمه قیمتی قرار می گیرد. ساختار میکروسکوپی آنها، وجود ادخال های مایع، جامد گاز، و به ویژه حضور عناصر فلزی رنگ زا مثل آهن، کروم، مس، تیتان، منگنز، کبالت و نیکل از جمله عوامل اصلی تأثیرگذار در رنگ آن میباشد. رنگ هایی مانند قهوه ای، سفید، قرمز، خاکستری، صورتی، سیاه و سفید، انگشتر عقیق کبود، سبز و زرد در انواع رنگ بندی وجود دارد که طیف گسترده ای از رنگ ها را شامل می شود. هچنین عقیق یمانی، سلیمانی و … از دیگر انواع عقیق هستند. چند نمونه از زیباترین نمونه های این نگین در ادامه آورده شده است:
– سبز
– زرد
– سرخ
– سیاه
بهترین معادن
به طور کلی منابع این سنگ روی کره زمین فراوان می باشد، ولی یکی از کشورهایی که بالاترین مقدار منابع این گوهر در رنگ ها و طرح های مختلف در آن وجود دارد ایران است. شهرستان نمین که در اردبیل قرار دارد از جمله بزرگترین معادن این کانی در جهان هست. همچنین در خراسان و اطراف مشهد نیز بسیار کوه ها و معادن غنی یافت می شود. این سنگ های قیمتی و تزییتی در کشورهای دیگری چون یمن، هندوستان، ایران، چین وجود دارد. معادن کشور یمن در منطقه جنوبی شهر صنعا قرار دارد که به لحاظ دینی این سنگ پر خواص ترین می باشد.
در ایران شهرستانهایی مانند تربت حیدریه واقع در شمال غربی (استان خراسان رضوی) در نزدیکی روستای بایگ منطقه ای تشکیل شده از آتشفشانهای ائوسن تا نئوژن وجود دارد، که در حد فاصل تربت حیدریه تا روستای بایگ و فدیهه کانی سازی در برشها مشاهده می شود. معادنی از این گوهر نیز در استان قم واقع است. این ذخیره از معادن معروف ایران است که هم اکنون در حال بهره برداری می باشد. عناصر هیدروترمال محبوس شده در حفرات و فضاهای خالی سنگ های آتشفشانی به مرور زمان باعث تشکیل ژئودها و بلورهای کلسدونی شده اند. معدن خور در استان اصفهان: این معدن در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان خور قرار دارد و سنگی که از این منطقه استخراج میشود قدمت دیرینه ای دارد.
ماوی در استان اذربایجان شرقی منطقه ی کانی سازی می باشد که موقعیت آن در بخش کاغذکنان شهرستان میانه، می باشد. وسعت این محدوده حدود ۸ کیلومتر مربع است. این گوهر با تنوع رنگی خاکستری، شیری، قرمز و زرد در این منطقه یافت شده است. و موارد مشابه دیگر که تنها نمونه هایی از منابع استخراج این سنگ در ایران هستند. به طور کلی میتوان بیان کرد که این سنگ در حفره های گاز و سنگ های اتش فشانی اسیدی و شکستگی های حفره های سنگ وجود دارد و میتوان این سنگ را در این مناطق پیدا کرد. اکثرا بر این باورند که تشکیل این سنگ همزمان با تشکیل منشا آن است اما به گفته بعضی دیگر تشکیل عقیق میلیون ها سال بعد از تشکیل سنگ منشا آن میباشد.
مهمترین عوامل موثر بر قیمت سنگ عقیق:
- ابعاد
- رنگ (تاثیر شدید روی قیمت سنگ عقیق سرخ)
- میزان شفافیت یا همان آبدار بودن
- میزان خلوص و پاکی
- اصالت (یمنی، خراسانی، برزیلی یا …)
