کلسیت چیست؟
کلسیت یک کانی با سختی 3 در مقیاس موهس، یکی از فراوان ترین و معمول ترین کانی های معدنی روی پوسته زمین (حدود 4% وزنی آن) است که در ترکیب بسیاری از سنگها میتواند وجود داشته باشد. ترکیب شیمیایی آن کربنات کلسیم CaCO3 است. سنگ کلسیت را در همه جا و به شکل های مختلف میتواند یافت تا جایی که آمارها نشان میدهد ترکیبات کربناتی و آهکی حدود 40% پوسته زمین را پوشانیده اند. کلسیت ترکیب اصلی سنگهای کربناتی رسوبی (سنگ آهک، گچ، تراورتن و..) است ولی در سنگهای آذرین (کربناتیت) و دگرگونی (مرمر، رگه های هیدروترمال) نیز یافت میشود. استالاکتيت (Stalactite) به صورت قندیل های آویزان در سقف غارها نمونه جالبی از این ترکیبات آهکی در طبیعت هستند.
در جدول زیر مشخصات کانی کلسیت آمده است.
| جدول خصوصیات کلسیت | |
|---|---|
| ترکیب شیمیایی | CaCO3 – Calcium Carbonate |
| رنگ | معمولا سفید ولی گاهی بی رنگ، خاکستری، قرمز، سبز، آبی، زرد، قهوه ای، نارنجی |
| رنگ خاکه | سفید |
| شفافیت | شفاف تا مات |
| کلیواژ | کامل – رمبوهدرل، سه تقارنی |
| جلا | شیشه ای |
| ضریب شکست نور | انکسار مضاعف |
| سختی موهس | 3 |
| وزن مخصوص | 2.7 |
| سیستم کریستالی | هگزاگونال |
| فلورسانس | معمولا قرمز |
ذخایر کلسیت
ایتالیا دارای ذخایر باکیفت کلسیت بوده تا جایی که بهترین مرمر ها از شهر کرارا ایتالیا استخراج میشوند. گاهی کریستال های آن میتوانند تا 90 سانتیمتر نیز رشد کنند. بلورهای شفاف کلسیت نیز در نقاط مختلف ایتالیا وجود دارند. نمونه های صورتی و سبز آلمان و کامبرلند انگلستان و ایالات متحده بسیار مشهورند.
در ایالات متحده به خصوص میزوری، اکلاهما و جاپلین گونه های از کلسیت با رنگ زرد و کهربایی وجود دارند. انواع کلکسیونی آن در کشورهای مکزیک و نامیبیا و رومانی نیز معروفند. البته در ایران انواع و اقسام سنگ کلسیت وجود دارد که حجم زیادی از آنها مصارف مصالح ساختمانی و نمونه های باکیفیتی در رنگهای زرد و سفید شیری و .. نیز به صورت بلورهایی با شکل دندان سگی، برگی، قلوه ای و.. وجود دارد.
شکل بلوری Calcite
کلسیت به دلیل داشتن شکلهای کریستالی متنوع مشهور است و بیش از 800 شکل برای کریستال آن تا کنون تایید شده است. بیشتر مواقع به شکل دانه های بی شکل در سنگهای آهکی (معمولا درشت تر) و مرمر بروز میدهد. از نظر بلوری بیشتر مواقع شکلی اسکالنوهدرال یا اسپار دندان سگی و معمولا دوقلو، گاهی شکل قلب، دوقلوی پروانه ای، برگی، فانتوم و صدها شکل دیگر را دارد. همچنین بلورهایی شش وجهی با سطح لوزی (رمبوهدرال) خاتمه یافته رایج است.
این کانی میتواند با یک ضربه کوچک در جهت کلیواژ خود به راحتی تکه اسلایس مانند شود و خاصیت انکسار مضاعف نور ورودی به آن سبب میشود که سنگی مناسب برای کلاس های آموزشی باشد. کلسیت معمولا تحت نور UV دارای فلورسانس قرمز روشن به خصوص در نوع هایی که همراه مقادیر کمی منگنز هستند میباشد. به طور کلی بلور کلسیت میتواند با مواد معدنی چون روی، منگنز و آهن همنشینی داشته باشد.
آیا این سنگ برای تراش مناسب است؟
بلورهای کلسیت با کیفیت بالا بسیار کمیابند و میتوان آنها را برای تراش نگین نیز استفاده نمود. هرچندسختی بسیار پایین آن و همچنین ضربه پذیری بسیار بالای آن سبب شده از آن کمتر در جواهرسازی استفاده شود. تنوع رنگ و شکلهای جالب نتراشیده آن سبب شده به عنوان سنگی کلکسیونی و دکوری قابل استفاده باشد. نمونه های شفاف آن در جزیره ایسلند بسیار شفاف و بی رنگ بوده و آنها را با تراش کابوشن میتراشند که بعضا دارای پدیده چشم گربه ای صورتی رنگی هستند. در حقیقت هم بستری سنگ کلسیت را میتوان با انواع سنگ کوارتز از آمیتیست گرفته تا عقیق و .. مشاهده کرد.
رنگ کلسیت
شفافیت و درخشندگی
برش و شکل
تفاوت کلسیت و دولومیت
کلسیت و دولومیت هر دو در دسته کانی های کربناتی قرار دارند اما منیزیم موجود در دولومیت سبب تفاوت در آنها شده و فرمول شیمیایی آن را به CaMg(CO3)2 تغییر داده است.
تفاوت کلسیت و آراگونیت
به طور کلی آرگونیت نوعی از پلی مورفی از کربنات کلسیم است. این کانی شامل سیستم کریستالی ارتورومبیک است و از لحاظ ویژگی‌های نوری و فیزیکی با کلسیت تفاوت دارد. این ماده موجب تشکیل صدف دو کفه ای‌ها، مرجان‌ها و شکم پایان است و به شکل رسوبات کربناته شیمیایی ته نشین میشوند.
ساختار بلوری آراگونیت با کلسیت فرق دارد و به شکل راست لوزی است. آرگونیت به شکل توده ای و الیافی وجود دارند و گروهی از آن به شکل چکنده است که با نام گل‌های آهن شناخته میشوند. علت این اسم گذاری به دلیل آمیزش آنها با کانی اور در معدن کارنیتا است.
مرجان، مروارید، صدف مروارید و صدف های دریایی از مشهورترین مواد مرتبط با کلسیت هستند.
کلسیت نارنجی در کجا یافت میشود؟
برخی از رسوبات رایج سنگ کلسیت نارنجی عبارتند از:
بلژیک
بریتانیای کبیر
مکزیک
رومانی
نامیبیا
ایالات متحده آمریکا
ایسلند
اروپا.
