عقیق ، خواص و کاربردهای آن
عقیق ، یک از انواع سنگ های سیلیسی کریستالی می باشد که دارای ظرافت خاصی است و درخشش رنگ های آن یکی از توصیفات خاص آن به شمار می رود.
اگرچه عقیق ممکن است در سنگ های مختلفی یافت شود اما عقیق معمولا با سنگ های آتشفشانی در ارتباط است و در سنگ های دگرگونی خاصی یافت می شود.
عقیق یکی از کاربردی ترین موادی است که در هنر کنده کاری سنگ های سخت مورد استفاده قرار می گیرد.
بسیاری از سنگ های عقیق در سنگ های آتشفشانی و یا گدازه های باستانی یافت می شوند. در حفره های تولید شده توسط مواد مذاب فرار، مقداری از ماده سیلیسی در لایه های منظم روی هم انباشته می شوند و به این ترتیب عقیق توسط گدازه های آتشفشانی تشکیل می شود.
مشخصات علمی و فیزیکی سنگ عقیق
سنگ عقیق قرمز از انواع میکروکریستالین کوارتز می باشد. درواقع این سنگ متعلق به خانواده كوارتز و گروه كلسدونی است. سختی عقیق بین 6.5 تا 7 درجه در مقیاس مو است بدین ترتیب گاهی سخت و یا گاهی نرم مخصوصا حین تراش حس می شود. این گوهر معمولاً از نوارهای پی در پی كلسدونی و كوارتز تشکیل می شود که به سبب وجود اکسیدهای فلزی به رنگ های متفاوت ظاهر می شود. در جدول زیر مشخصات فیزیکی سنگ عقیق آورده شده است:
| جدول خصوصیات سنگ عقیق | |
|---|---|
| ترکیب شیمیایی | سیلیکات SiO2 |
| رنگ | همه رنگها و نواری شکل |
| رنگ خاکه | سفید |
| شفافیت | مات تا اوپاک |
| رخ | ندارد |
| شکستگی | ناصاف |
| جلا | روغنی |
| ضریب شکست نور | 1.54 – 1.53 |
| شکست دوگانه | تا 0.04 |
| سختی موس | 7 – 6.5 |
| وزن مخصوص | 2.64 – 2.60 |
| سیستم کریستالی | تری گونال و میکروکریستالین |
| فلورسانس | گوناگون در نوارها : نسبتا قوی :زرد و آبی سفید |
نحوه پیدایش سنگ عقیق
سنگ عقیق همچنین توسط رگه ها و ترک های موجود در سنگ های آتشفشانی شناخته می شود.
اگر در عقیق برش های مقطعی ایجاد شود در این صورت می توان رگه هایی به صورت خطوط موازی را در آن ها مشاهده کرد.
اولین لایه از ماده موجود در حفره ها در واقع پوسته عقیق را تشکیل می دهد که ساختار این پوسته معمولا از یک ماده معدنی به رنگ سبز تیره است.
جواهر عقیق در واقع یکی از انواع کوارتز ریز شفاف است. کیفیت مطلوب و رنگ زیبای آن موجب شده است که این سنگ به عنوان سنگ نیمه قیمتی مورد استفاده قرار گیرد.
عقیق به طور کلی توسط رسوب سیلیس موجود در آبه های زیر زمینی بر روی حفره های موجود در سنگ های آذرین به وجود می آید.
عقیق در واقع از لایه های متحدالمرکزی در اطراف دیواره های حفره ها و یا به صورت لایه های افقی از پایین این حفره تشکیل می شود. به طور کلی می توان گفت ساختار الگوهای نواری یکی از ویژگی های منحصربفرد عقیق محسوب می شود.
رنگ بندی های سنگ عقیق
سنگ عقیق در طیف گسترده ای از رنگ ها شامل قهوه ای، سفید، قرمز، خاکستری، صورتی، سیاه و سفید و زرد دیده می شود. این تنوع رنگ به دلیل ناخالصی های موجود در این سنگ ایجاد می شود. رنگ های مختلف تولید شده توسط ترکیبات متفاوت رسوب آب های زیر زمینی به داخل حفره ایجاد می شوند. این لایه های ایجاد شده در عقیق موجب ایجاد رنگ های جالب و الگوها و طرح های بی نظیری در این سنگ شده است.
اشکال متنوع عقیق برای کاربردهای گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرند برای مثال از این سنگ گرانبها برای ساخت جواهرات زیبا و خاتم کاری ها و همچنین در ساخت دسته های برخی از فنجان ها کاربرد دارد.
رنگ معمولی عقیق خاکستری مایل به سفید و آبی است. عقیق دارای گونه های متنوعی است که توسط طرح ها و رنگ های متنوع آنها را از یکدیگر متمایز می کند. از انواع عقیق می تونا به عقیق خزه، عقیق سلیمانی،عقیق چشم و عقیق ستون اشاره کرد.
عقیق نسبت به سایر سنگ های جواهر از قیمت مناسب تری برخوردار است، تنها برخی از انواع آن که دارای طرح های به خصوص و غیر معمولی هستند قیمتشان کمی بیشتر از سایر انواع عقیق است.
تشخیص عقیق
کوارتز نهان بلور به گونه های رشته دار و دانه دار تقسیم می شود؛ گونه ی رشته دار با عنوان کوارتز سنگ یمانی شناخته می شوند. سنگ یمانی طیف گسترده ای از رنگ ها و الگوها را شامل می شود. عقیق به عنوان گونه ی لایه ای سنگ یمانی شناخته می شود، و گونه های تک رنگ و سبک تر آن با نام سنگ یمانی معرفی می شوند.
انواع مختلفی از عقیق موجود هستند، که خرید عقیق را برای اغلب خریداران دشوار می سازد. به این دلیل که سنگ ها با نام تجاری خاص معرفی می شوند، مانند «banded agate»، «carnelian» و «sardonyx»، و همه ی آنها در تجارت سنگ یمانی، کوارتز سنگ یمانی و حتی کوارتز ساده هستند.
منابع و خاستگاه سنگ جواهر عقیق
عقیق نخستین بار در حدود قرن سوم یا چهارم (پیش از میلاد) توسط فیلسوف یونانی، Theophrastus کشف شد، او این نام را از رودخانه ای که سنگ را در آن یافته بود(Achates)، برگرفته بود. رودخانه ی Achates در سیسیل ایتالیا واقع شده است، اما در حال حاضر به Dirillo تغییر یافته است. ممکن است که خاستگاه عقیق کشورهایی در سراسر جهان، از جمله میانمار، برزیل، اروگوئه، آرژانتین، مکزیک، بوتسوانا، هند، استرالیا و ایالات متحده آمریکا بوده باشند. به طور کلی، سنگ های عقیق امریکای جنوبی نشانه ی خاصی ندارند.
آنها معمولا به رنگ خاکستری نسبتا کدر یافت می شوند. عقیق هایی که از معادن حاصلخیز آیدار-ابراشتاین در آلمان، که در حال حاضر تخلیه شده است، کشف شده بودند به خاطر رنگ های شفاف و پر رنگ خود، مخصوصا صورتی طبیعی، قرمز و قهوه ای شناخته شده می شدند.
عقیق معمولا در کنار بسیاری از انواع سنگ های دیگر یافت می شود، اما عمدتا به عنوان سنگ های آتشفشانی طبقه بندی می شود. عقیق ها اغلب در حفره های سنگ های آذرین، رسوبی و دگرگون مانند گرانیت، سنگ سیاه و سنگ سماق تشکیل می شود.
رسوبات دی اکسید سیلیکون به طور معمول در کلوخه های بادامی یا توپی شکل می گیرد و به دلیل طولانی بودن زمان رسوب گذاری، باندهای موازی از طریق این فرایند به وجود می آیند. گونه های لایه ای به عنوان عقیق شناخته می شوند، در حالی که گونه های یکنواخت و مخلوط به عنوان سنگ یمانی، عقیق جگری، عقیق خزه یا سایر نام های خاص تجاری طبقه بندی می شوند.
خرید و تشخیص ارزش عقیق
رنگ عقیق
در رنگ ها و الگوهای بسیاری یافت می شود. اگر چه برخی از رنگ ها بیشتر از سایرین وجود دارند، تقریبا همه ی عقیق ها به علت لایه بندی منحصر به فرد رنگارنگ می شوند. عقیق های تک رنگ ممکن است به طور طبیعی ظاهر شوند، اما اکثر سنگ های تک رنگ امروزی رنگ می شوند.
عقیق های تک رنگ با نام های تجاری خاص، مانند sard و carnelian معامله می شوند. رنگ عقیق ممکن است سیاه، سفید، آبی، قرمز، سبز، زرد، نارنجی، قهوه ای، صورتی، بنفش و خاکستری باشد.
درخشندگی و وضوح عقیق
کوارتز نهان بلور معمولا در وضوح و درخشندگی از کوارتز ماکرو کریستالی متمایز است؛ وضوح نهان بلور از شفاف تا مات و براق متفاوت است و اغلب به صورت مومی و یا مات مانند عقیق و کریکولا می باشد.
از سوی دیگر، کوارتز ماکرو کریستالی به طور معمول شفاف تا ترا شفاف و با درخشش شیشه ای مانند آمتیست، سیترین و کوارتز صورتی است.
برش و شکل عقیق
عقیق ها در اندازه های بسیار بزرگ و در انواع مختلف یافت می شوند. بیشتر عقیق ها برای زیباتر شدن به صورت کوژ برش داده می شوند، اما همچنین می توان آنها را به صورت قطعات بی شکل و با برش های ساده یافت. آنها اغلب همانند برجسته کاری و حکاکی استفاده های تزینی دارند.
پردازش عقیق
عقیق معمولا به پردازش خاصی نیاز ندارد، اما به دلیل متخلخل بودن می توان آن را به راحتی رنگ نمود. قیمت عقیق رنگ شده و یا رنگ نشده بسیار مقرون به صرفه است. صرف نظر از این موضوع، فروشندگان همیشه باید بهترین و مناسب ترین اطلاعات را بازگو کنند. رنگ کردن عقیق بدون شکستن سنگ بسیار دشوار است. بیشتر لابراتوارهای جواهری چنین تجهیزات مناسبی در اختیار ندارند.
عقیق یک انتخابی درست برای آویز و جواهرات به هم ریخته می باشد. اغلب دانه های به هم ریخته و عقیق برای پردازش رنگشان رنگ آمیزی می شوند. عقیق های روشن تک رنگ، به خصوص عقیق های برزیل، معمولا رنگ می شوند، و در عین حال پردازش خاصی نیاز ندارند.
مشهورترین گونه های عقیق
عقیق لایه دار، عقیق آبی، عقیق جگری، عقیق قرمز سیر، عقیق راه راه، عقیق سلیمانی، کریکولا، عقیق چشم، نهان بلور شاخه ای(عقیق)، عقیق آتش، عقیق ژئود، عقیق خزه و عقیق برکسی.
گونه های کمتر شناخته شده ی عقیق
عقیق درخت، یشم عقیق، عقیق بوتسوانا، عقیق نوار آبی، عقیق فسیل، عقیق رنگین کمانی، عقیق مرداب، عقیق چشم انداز، عقیق منظره، عقیق استوانه ای، عقیق پوست ماری، عقیق آب شیرین، عقیق آبی موهاوی، عقیق بیضی شکل، عقیق فیربرن، عقیق خشک و عقیق برتر دریاچه.
