کلسیت
کلسیت ترکیب اصلی سنگهای کربناتی رسوبی (سنگ آهک، گچ، تراورتن و..) است ولی در سنگهای آذرین (کربناتیت) و دگرگونی (مرمر، رگه های هیدروترمال) نیز یافت میشود. استالاکتيت (Stalactite) به صورت قندیل های آویزان در سقف غارها نمونه جالبی از این ترکیبات آهکی در طبیعت هستند.
ذخایر Calcite
ایتالیا دارای ذخایر باکیفت کلسیت بوده تا جایی که بهترین مرمر ها از شهر کرارا ایتالیا استخراج میشوند. گاهی کریستال های آن میتوانند تا 90 سانتیمتر نیز رشد کنند. بلورهای شفاف کلسیت نیز در نقاط مختلف ایتالیا وجود دارند. نمونه های صورتی و سبز آلمان و کامبرلند انگلستان و ایالات متحده بسیار مشهورند.
در ایالات متحده به خصوص میزوری، اکلاهما و جاپلین گونه های از کلسیت با رنگ زرد و کهربایی وجود دارند. انواع کلکسیونی آن در کشورهای مکزیک و نامیبیا و رومانی نیز معروفند. البته در ایراند انواع و اقسام سنگ کلسیت وجود دارد که حجم زیادی از آنها مصارف مصالح ساختمانی و نمونه های باکیفیتی در رنگهای زرد و سفید شیری و .. نیز به صورت بلورهایی با شکل دندان سگی، برگی، قلوه ای و.. وجود دارد.
شکل بلوری Calcite
به دلیل داشتن شکلهای کریستالی متنوع مشهور است و بیش از 800 شکل برای کریستال آن تا کنون تایید شده است. بیشتر مواقع به شکل دانه های بی شکل در سنگهای آهکی (معمولا درشت تر) و مرمر بروز میدهد. از نظر بلوری بیشتر مواقع شکلی اسکالنوهدرال یا اسپار دندان سگی و معمولا دوقلو، گاهی شکل قلب، دوقلوی پروانه ای، برگی، فانتوم و صدها شکل دیگر را دارد. همچنین بلورهایی شش وجهی با سطح لوزی (رمبوهدرال) خاتمه یافته رایج است.
این کانی میتواند با یک ضربه کوچک در جهت کلیواژ خود به راحتی تکه اسلایس مانند شود و خاصیت انکسار مضاعف نور ورودی به آن سبب میشود که سنگی مناسب برای کلاس های آموزشی باشد. کلسیت معمولا تحت نور UV دارای فلورسانس قرمز روشن به خصوص در نوع هایی که همراه مقادیر کمی منگنز هستند میباشد. به طور کلی میتواند با مواد معدنی چون روی، منگنز و آهن همنشینی داشته باشد.
چطور میتوان سنگ کلسیت را تشخیص داد؟
سختی پایین و شکل بلوری آن میتواند تا حد زیادی راهگشا باشد. ولی یک روش ساده تر البته تخریبی نیز وجود دارد!: “هیدروکلریک اسید”
در حقیقت هیدروکلریک اسید به کربنات کلسیوم که ماده تشکیل دهنده کلسیت است حمله کرده و میتواند کلسیم موجود در آن را به راحتی آن را حل کند. این موضوع در از بین بردن کلسیت های مزاحم چسبیده روی بلورهایی چون کوارتز و.. بسیار عالی است زیرا هیدروکلریک اسید روی کوارتز اثری ندارد. این واکنش که همراه با حباب (گاز (CO2 هست راه حل خوبی برای تشخیص کلسیت میباشد.
آیا این سنگ برای تراش مناسب است؟
بلورهای کلسیت با کیفیت بالا بسیار کمیابند و میتوان آنها را برای تراش نگین نیز استفاده نمود. هرچند سختی بسیار پایین آن و همچنین ضربه پذیری بسیار بالای آن سبب شده از آن کمتر در جواهرسازی استفاده شود. تنوع رنگ و شکلهای جالب نتراشیده آن سبب شده به عنوان سنگی کلکسیونی و دکوری قابل استفاده باشد.
نمونه های شفاف آن در جزیره ایسلند بسیار شفاف و بی رنگ بوده و آنها را با تراش کابوشن میتراشند که بعضا دارای پدیده چشم گربه ای صورتی رنگی هستند. در حقیقت هم بستری سنگ کلسیت را میتوان با انواع سنگ کوارتز از آمیتیست گرفته تا عقیق و .. مشاهده کرد.
کاربردها و انواع سنگ کلسیت
1- ضد اسید
کلسیت استفاده های فراوانی به عنوان ضد اسید بودن را داراست. برای هزاران سال، جهت خنثی کردن اسید خاک کشاورزی، با خورد کردن سنگهای آهکی و مرمر و پخش کردن آنها روی خاک موجب بهبود آن میشدند. آنها با گاهی با حرارت دادن این فرآیند را تسریع می بخشیدند. در صنعت نیز با توزیع پودر سنگ آهک جهت خنثی کردن اسید موجود در جریان ها آبهای زیرزمینی استفاده میشود. از این خاصیت کلسیت در پزشکی نیز استفاده میشود و قرص هایی از کربنات کلسیوم برگرفته از سنگهای آهک با خلوص زیاد جهت از بین بردن اسید معده ساخته شده است.
2- جاذب کننده
از سنگ آهک برای جذب مواد دیگر حین آتش گرفتن سوخت های فسیلی استفاده میشود. کلسیوم کربنات با دی اکسید سولفور و دیگر گازهای در حال سوختن واکنش داده و از وارد شدن آنها به جو هوای آزاد جلوگیری میکند. جالب است بدانید در گذشته پودر سنگ آهک روی اجساد و یا اجساد بعد از سوخته شدن می ریختند تا از ورود بیماری های مرگ بار به محیط جلوگیری شود.
3- ساختمان سازی، بنای یادبود و مجسمه سازی و ..
مرمر در اثر دگرگونی سنگ آهک تشکیل میشود و از آنجایی دارای سختی کم، حجم های بزرگ و نبود تخلخل است، سنگی بسیار عالی برای تراش و پولیش بوده و از آن در مجسمه، هرم ها (مصر قدیم و آمریکای لاتین)، کارهای هنری، سنگ قبر، ستون های بزرگ و.. استفاده میشود. کلسیت پایه و اساس ساختمان سازی است و از هزارن سال پیش تا کنون از آن در تولید سیمان، بتن، دوغاب و مایعی پرکننده، ساخت دیوار، پل و.. کاربرد داشته است.
4- کاربردهای بسیار دیگر
از پودر کلسیت به عنوان رنگدانه سفید استفاده میشود و جزو اولین کاربردهای نقاشان در تولید رنگ سفید بوده است. در معادن زغال سنگ از پودر سنگ آهک برای دیواره ها و سقف به عنوان پودری ایمن و غیر اشتعال جهت جلوگیری از وارد شدن گرد زغال سنگ به هوا بکار می رود.
از خورده سنگ آهک یا مرمر به عنوان خوراکی حیوانات شیرده و یا مرغ با اضافه کردن آن به رژیم غذایی آنها جهت تامین کلسیوم نیز استفاده میشود. کلسیت در کنترل کردن رنگ و تمیزی آب موثر است و همچنین در کاهش سختی آب نیز کاربرد دارد. کاربردهای این کانی بسیار زیاد است و در صنایع کاغذ، تایر و پلاستیک و.. همیشه رد پایی از آن خواهید دید!
| جدول خصوصیات کلسیت | |
|---|---|
| ترکیب شیمیایی | CaCO3 – Calcium Carbonate |
| رنگ | معمولا سفید ولی گاهی بی رنگ، خاکستری، قرمز، سبز، آبی، زرد، قهوه ای، نارنجی |
| رنگ خاکه | سفید |
| شفافیت | شفاف تا مات |
| کلیواژ | کامل – رمبوهدرل، سه تقارنی |
| جلا | شیشه ای |
| ضریب شکست نور | انکسار مضاعف |
| سختی موس | 3 |
| وزن مخصوص | 2.7 |
| سیستم کریستالی | هگزاگونال |
| فلورسانس | معمولا قرمز |
