تاریخچه سنگ جواهر اسفن
این کانی که در ابتدا به خاطر وجود عنصر تیتانیوم به نام تیتانایت شناخته می شد از سال 1982 به بعد از طرف انجمن بین المللی کانی شناسان به Sphene تغییرنام پیدا کرد.اسفن سنگ جواهر بسیار کمیاب و درخشانی به رنگ سبز مایل به زرد، سبز، نارنجی یا قهوه ای با درخشش زیاد است که به آن تیتانیت هم می گویند و دلیل این نام نیز وجود تیتانیوم در آن است.نام اسفین از واژه یونانی sphen به معنی قاچ است که به شکل بلورهایش اشاره دارد.
پس از برش تجزیه نور در اسپین بسیار شدید است و مانند الماس به نظر می رسد.
اسفن را در سال 1787 شناسایی کردند و نام آن نیز به وجود تیتانیوم اشاره دارد که مارتین کلاپروت در سال 1795 به آن پی برد.در سال 1801 معدن شناس فرانسوی رنه جاست های نامش را اسفن گذاشت.با این حال هر دو اسم اسفن و تیتانیت استفاده می شوند و اسفن در گوهرشناسی کاربرد بیشتری دارد.
چگونه سنگ جواهر اسفن را شناسایی کنیم؟
اسفن را می توان بر اساس میزان درخشندگی فوق العاده اش، شاخص انکسار نور که معمولا بیشتر از محدوده انکسارسنج استاندارد است و نور را تجزیه می کند، شناسایی کرد.
اسفن شاخص انکسار مشابهی مانند زیرکن دارد اما می توان بر اساس میزان سختی 5 تا 5.5 روی مقیاس Mohs آنرا از زیرکن تشخیص داد.
انواع معادن اسفن
ذخایر اسفین در برزیل، برمه، هند، کنیا، ماداگاسکار، مکزیک، استرالیا، سریلانکا و آمریکا یافت می شوند.
انواع رنگبندی اسفن
این کانی Pleochroism قوی (چند رنگی) این کانی می باشد که در سه جهت مختلف می تواند سه رنگ متفاوت را به نمایش بگذارد.اسفین در رنگ های زرد، قهوه ای، سبز یا قرمز و انواع رنگ های کنیاکی دیده می شود.اسفین سبز پررنگ را اسفین کروم نیز می شناسند زیرا علت رنگش وجود کرومیوم است.اسفین کروم و اسفین سبز مایل به زرد محبوب ترین رنگ ها هستند.سفین قرمز رنگ خود را از ناخالصی های منگنز می گیرد و گاهی به آن گرینوویت نیز می گویند.
شفافیت و درخشندگی اسفین
اسفین به ندرت بدون ناخالصی است و سنگ های شفاف آن کمیاب هستند.
سنگ های جواهر با اندازه بزرگتر از 5 قیراط کمتر دیده می شوند و بسیار گرانبها هستند.
اسفین درخشندگی نشکنی دارد که با تجزیه نور بالا ترکیب شده و آنرا تبدیل به سنگ جواهر جذابی نموده است.
انواع تراش اسفن
اسفین به شکل های مختلف برش داده می شود تا تجزیه نور فوق العاده اش نمایان گردد.
اسفین را می توان در شکل هایی مانند هشت ضلعی، چندضلعی، مربع، دایره، بیضی، گلابی یا کوسنی دید.سنگ های شفاف تا مات معمولا تراش داده می شوند.
کار با اسفین برای گوهرتراش مشکل است زیرا خیلی زود می شکند و بسیار نرم است اما ارزش تلاش کردن را دارد زیرا وقتی صیقل ببیند نتایج فوق العاده ای نشان خواهد داد.
نحوه آماده سازی اسفن
اسفین معمولا قابل اماده سازی یا اصلاح کردن نیست گرچه رنگش را با حرارت می توان به قرمز یا نارنجی تبدیل کرد.
با این حال بیشتر اسفین ها بدون آماده سازی عرضه می شوند و به صورت طبیعی به رنگ های نارنجی و قرمز در دسترس هستند.
ویژگی های گوهرشناسی و سنگ شناسی اسفین
فرمول شیمیایی: CaTiSiO5 کلسیم تیتانیوم سیلیکات
شکل بلور: چلیپایی، صاف
رنگ: زرد، قهوه ای، سبز، قرمز
سختی: 5 تا 5.5 بر روی مقیاس Mohs
شاخص انکسار: 1.843 تا 2.110
چگالی: 3.52 تا 3.54
شکاف پذیری: خوب
شفافیت: شفاف تا مات
انکسار دوسویه یا شکست نور دوگانه: 0.100 تا 0.192
درخشندگی: زیاد
شب نمایی: ندارد
اکنون می پردازیم به بررسی سنگهایی که مشابه سنگ اسفن هستند
اسفین را در کنار اسکاپولیت، آپاتیت و کوارتز می توان دید.با این حال بر اساس شاخص انکسار بیشتری که دارد، متمایز شده است و به دلیل ضریب شکست OTL، به راحتی قابل شناسایی است.اسفین با زرگون نیز دیده می شود.اسفین ساختار شیمیایی مشابهی با تیلاسیت، مالایات و فرسمانتیت دارد.سایر سنگ های مشابهی که گاه به جای اسفین معرفی می شوند بریل زرد، دراویت، بریل طلایی، شیلیت، توپاز، زیرکن و ایدوکراز هستند.
کاربرد سنگ جواهراسفن در جواهرسازی
زیبایی، شفافیت و درخشندگی سنگ اسفین آن را به سنگی بسیار مناسب در صنعت جواهرسازی تبدیل نموده است. اما تنها مشکلی که در مورد این سنگ وجود دارد این است که چون درجه سختی چندان بالایی ندارد، نرم بوده و شکننده است و همین امر کار را برای گوهرتراش و جواهرساز سخت خواهد نمود. اما ارزش این سختی را دارد؛ چرا که جواهرات ساخته شده با این سنگ، زیبایی فوق العاده ای را دارا هستند. در هنگام استفاده از جواهرات ساخته شده با سنگ اسفن باید بسیار مراقب باشید؛ چرا که با کوچکترین ضربه به راحتی خواهند شکست.شاخص انکسار بالای اسفین، تجزیه نور و درخشندگی اش باعث شده که سنگ جواهر جذابی قلمداد شود.
با این حال این سنگ جواهر هنوز در جواهرسازی شهرت زیادی پیدا نکرده است.به علاوه به دلیل شکنندگی که دارد برای جواهراتی مانند انگشتر یا آنهایی که روزانه استفاده می شوند، توصیه نمی شود.با این حال به دلیل درخشندگی فوق العاده اش می توان حلقه های خاص را با آن طراحی کرد.باید مراقب بود که ضربات سنگین به این جواهرات وارد نشود.اگر اسفین در حلقه یا دستبند استفاده شود بهتر است قاب نگهدارنده داشته باشد.اسفین گوشواره، آویز و دکمه های سرآستین فوق العاده ای را خلق می کند.
سنگ های جواهر مشهور اسفن
شخصیت مشهور تلویزیون آمریکا، کریستین داس سانتوس حلقه اسفین Madagscan طراحی Kat Florence را در مراسم گلدن گلوب سال 2014 پوشیده بود.
در سال 2013 گالری Pimco Foundation در کالیفرنیای جنوبی میزبان نکایشگاه جواهرات Connoisseur بود که در آن سنگ های جواهر کمیاب از جمله پروانه ای از اسفین سبز طراحی برنادین جانسون و گوهرتراش مشهور باز گری بود.
همچنین باز گری اسفین بزرگ 43.52 قیراطی را تراش داد و در موزه ملی تاریخ طبیعی آمریکا به نمایش گذاشته شده است.
چگونه از سنگ جواهر اسفن مراقبت کنیم؟
اسفین زیاد محکم نیست پس باید با دقت از آن مراقبت کرد تا آسیب نبیند.
از آنجا که گردوغبار خانگی حاوی کوارتز با درجه سختی 7 است، این گردوغبار می توانند بر روی جواهر خراش ایجاد کنند.بهترین روش برای تمیز کردن اسفین استفاده از آب و صابون و پارچه نرم است.تمام باقیمانده صابون را پاک کنید. اسفین را در معرض مواد شیمیایی، اسید یا حرارت شدید قرار ندهید.مثل خیلی از جواهرات از شوینده های فراصوتی و بخارشور استفاده نکنید.همیشه قبل از ورزش و انجام فعالیت های شدید فیزیکی اسفین را درآورید.اسفین خیلی راحت در تماس با مواد دیگر خراشیده می شود پس بهتر است دور از سایر جواهرات نگهداری شود.بهترین روش پیچاندن آن در داخل یک پارچه نرم و قرار دادنش در جعبه جواهرات مجزاست.
