سنگ زمرد چیست؟
سنگ زمرد یک کانی با سختی 7.5 تا 8 در مقیاس موهس (Mohs) و وزن مخصوص 2.68 تا 2.78 است و از این نظر استحکام آن سخت تر از کریستال کوارتز می باشد. از نظر شیمیایی نیز با ترکیب شیمیایی Be3Al2(SiO3)6 حاوی 67% سیسلیس، 19% آلومینیوم و 14% بریلیوم بعلاوه عناصر آلکالی می باشد. بیشتر بلورهای آن دارای ناخالصی، ترکهای داخلی، کانی های میهمان و مایعات، حباب های گاز بوده و رنگ سنگ در صورت افزایش آنها مات می شود.این ویژگی ها به ما کمک می کند تا بوسیله ابزار گوهرشناسی زمرد اصل را از نوع بدل و مصنوعی تشخیص دهیم.
| جدول خصوصیات سنگ زمرد | |
|---|---|
| ترکیب شیمیایی | سیلیکات بریلیوم آلومینیوم Be3Al2(SiO3)6 |
| رنگ | سبز – سبز متمایل به آبی یا زرد |
| رنگ خاکه | سفید |
| شفافیت | شفاف تا کاملا مات |
| رخ | نامعلوم با شکستگی صدفی |
| جلا | شیشه ای |
| ضریب شکست نور | 1.602 – 1.565 |
| شکست دوگانه | 0.006 |
| سختی موهس | 8 – 7.5 |
| وزن مخصوص | 2.78 – 2.67 |
| سیستم کریستالی | هگزاگونال |
| فلورسانس | معمولا ندارد |
نحوه تشکیل و استخراج زمرد چگونه است؟
تشکیل بلور زمرد فرآیندی آهسته و طولانی است همانند کانی های دیگر این گوهرسنگ نیز از مواد مذاب درون زمین و تحت فشار و حرارت بالا بوجود می آید که می توان آنها را در گرانیتها، پگماتیت ها (پسمانده ماگما)، شیست ها و نهشته های آبرفتی پیدا کرد. برعکس یاقوت کبود و یا روبی، اهمیت استخراج زمرد در معادن ثانویه (معادنی که نیاز به حفاری و عملیات هزینه بر دارند) پایین بوده و غالبا از ذخایر اولیه (ذخایری که معمولا در سطح و با وسایل ابتدایی می توان استخراج کرد) در شیارها، رگه و شکافها صورت می گیرد و مستقیما از سنگ میزبان حاوی آن انجام می شود.
زمرد در چه رنگهایی دیده میشود ؟
سنگ زمرد به رنگ سبز با دامنه ای از سبز مایل به زرد تا سبز مایل به آبی دیده میشود ولی بهترین رنگ آن اشباع شده از سبز سیر خالص با تُن رنگی تیره می باشد. این نوع رنگ حتی چنانچه ناخالصی و پاکی آن زیاد باشد باز هم از نوع سبز روشن ولی شفاف آن با ارزش تر است. زمرد شفاف طبیعی که یکی از چهار گوهرسنگ گرانبهاست و با رنگ سبز زیبایش بی شک مشهورترین عضو خانواده بریل است. دیگر رنگهای بریل نیز ارزش گوهری دارند مانند آکومارین (آبی)، هلیدور و بریل طلایی (زرد)، مورگانیت (صورتی)، بیگسبیت (قرمز) و گوشنیت (بیرنگ). رنگ سبز عمیق زمرد مدیون حضور مقدار ناچیزی از فلزات رنگ زا کرومیوم و یا وانادیوم است. تا قبل از سال 1963 میلادی تصور می شد که رنگ سبز آن فقط بخاطر وجود کروم است تا اینکه معدنی از آن در برزیل یافت شد که وانادیوم نیز در آن مشاهده می شد.
پدیده های خاص نوری در سنگ زمرد
گاها دیده شده بعضی زمرد های یافت شده در معادن دارای روتایل هایی سوزنی شکل یا خطوط و اشکالی (تراپیچ ) گونه هستند.
پدیده چشم گربه در زمرد
یکی از پدیده های نوری کمیاب وجود سوزنی شکل هایی در یک جهت اند که باعث به وجود آمدن پدیده نوری چشم گربه (cat’s eye) اند. این زمرد های خاص با این پدیده کمیاب بوده و به نسبت قیمت بالاتری به نسبت نمونه عادی دارند رکورد گران ترین قطعه زمرد چشم گربه ای فروخته شده در جهان در دستان این زمرد دو قلو است. از ویژگی های این قطعه میتوان به کیفیت بسیار بالا و اینکه هر دو سنگ از یک سنگ تراش خورده و کالیبره هستند اشاره کرد .
تفاوت زمرد با بریل سبز
مجموعه ای از وانادیوم و کرومیوم باعث تولید رنگ زمردی می شود و هرچه رنگ آهن در زمرد بیشتر باشد به سمت آبی خواهد رفت . امروزه طبق تعریف موسسه گوهرشناسی GIA زمرد ، بریل سبز با درجه غلظت رنگی بالا و تن یا تاریکی متوسط تا تیره است و از نظر نوع رنگ (Hue) بهترین رنگ ، رنگ سبز و سبز مایل به آبی است.
در صورتی که بریل سبز دارای غلظت رنگی پایین یا به عبارتی سبز کم رنگ باشد به آن زمرد گفته نشده و آن را بریل سبز(green beryl) مینامند.
بهسازی سنگ زمرد چگونه است؟
به علت فشار زیاد هنگام تشکیل زمرد در زمین و شرایط سخت استخراج ممکن است زمرد طبیعی دارای شکستگی ها و ترکهای فراوانی باشد که بهمین دلیل از گذشته تا کنون جهت پوشاندن ترکها آن را در مایعی شبیه روغن مخصوصی قرار داده و زمرد را بهسازی می کنند.
روغن زدن زمرد یک فرایند جهانی است و حدودا ۹۰ درصد زمرد های موجود در بازار روغن خورده اند اما باید توجه داشته باشید کریستال زمرد ما باید دارای شکستگی های رسیده به سطح باشند تا بتوان روغن را به آن وارد کرد. وقتی زمرد راف از معدن استخراج میشود آن را درون بشکه های روغن می اندازند و این روغن موجب روانی و تسهیل در فرایند تراش آن میشود.
جهت بهبود رنگ نگین زمرد چه باید کرد؟
رنگ زمرد تقریبا ثابت است و در برابر نور مصنوعی و یا طبیعی مانند خورشید تغییر نمی کند و فقط در دمای 700 تا 800 درجه سانتیگراد تغییر می یابد. چنانچه انگشتر زمرد شما در نتیجه تماس با مواد شوینده زیبایی و جلای خود را از دست دهد باید آن را در ظرفی از روغن بدون رنگ قرار دهید. برای افزایش کیفیت رنگ و جلوگیری از بازتاب نور در ترک های آن معمولا آن را با روغن یا موم، اپوکسی یا پلاستیک اشباع می کنند.
نحوه ارزش گذاری سنگ زمرد
نکته مهم این است که در ارزش گذاری سنگ زمرد فاکتورهایی مثل کشور یا محل استخراج مهم نیستند بلکه ویژگی هایی نظیر رنگ، پاکی و نوع تراش بر روی آن تاثیر دارند. به عنوان نمونه گونه ای که در کشور کلمبیا یافت شود همیشه با کیفیت نیست و دلیل بر کیفیت بالای آن نمی باشد چه بسا ممکن است انواعی از افغانستان یافت شود که خیلی ارزش بالاتری نسبت به کلمبیا داشته باشند.
ویژگیهای زمرد با کیفیت چیست؟
وزن: این گوهرسنگها معمولا در اندازه های کوچک پیدا می شوند. زمردهای درشت با کیفیت بالا میتوانند قیمت بسیار بالایی داشته باشند. برخلاف الماس که زیر 1 قیراط هم درخشندگی خود را نشان می دهد، سنگ زمرد معمولا در قیراط بالاتر این امکان را دارد. بنابراین وزن پارامتری اساسی در تعیین قیمت آن است.
رنگ: همانطور که قبلا ذکر شد هر چه رنگ سبز این گوهر پررنگ تر و شدیدتر، سرزنده تر و غیر مات باشد ارزش آن چندین برابر می شود.
پاکی: گونه های بی عیب این گوهر معمولا کمیاب و بسیار گران بها هستند. ناپاکیها در سنگ زمرد ظاهری شبیه خزه یا شاخه های درخت دارند. اغلب گونه های درشت، معایب و ترک هایی دارند و یا رنگ آنها دارای جلوه های ابری هستند.
درخشندگی: این فاکتور که وابسته به نوع تراش است نیز همانند سایر سنگهای قیمتی دیگر روی قیمت آن تاثیر دارد.
