پیریت چیست؟
پیریت (pyrite)یک نوع کانی معدنی به رنگ زرد یا زرد طلایی و با فرمول شیمیاییFeS2 است مقدار آهن ۴۶٫۶ درصد و مقدار گوگرد ۵۳٫۴ درصد است که در آن به غیر از آهن و گوگرد فلزاتی مثل طلا، نقره، کبالت، نیکل، مس، روی، آرسنیک، تنگستن و … نیز یافت می شود. از سنگ پیریت در صنایع جواهرسازی، کاغذسازی و رنگسازی استفاده می شود. اگرچه در این کانی مقدار زیادی آهن و گوگرد وجود دارد اما جالب است بدانید که این کانی هیچ کاربردی در استخراج آهن یا گوگرد ندارد.
به دلیل این که سنگ پیریت ظاهری شبیه به طلا و سنگ طلا دارد، آن را طلای ابلهان هم می نامند. البته این بدان معنی نیست که در این کانی طلایی وجود ندارد چرا که بعضی از سنگهای پیریت حاوی طلا هستند؛ هرچند این طلا عمدتا به میزان کم و به صورت سولفید است.
پیریت به عنوان یک ماده معدنی در سنگهای آذرین ، در کانسارهای وریدی با مواد معدنی کوارتز و سولفید و در سنگهای رسوبی مانند شیل ، زغال سنگ و سنگ آهک دیده می شود.
تشخیص طلا از پیریت
به دلیل آن که پیریت (pyrite)حاوی مقدار زیادی گوگرد هست، معمولا بوی گوگرد می دهد. این سنگ همچنین از نظر سختی، سنگی ترد و شکننده محسوب می شود به طوری که با ضربه چکش خرد و پودر می گردد؛ درست برخلاف طلا که فلزی نرم و چکش خوار است و به راحتی می توان آن را خم کرد و شکل داد. درخشندگی پیریت از طلای موجود در سنگ طلا بیشتر است به طوری که در گل و لای هم می درخشد. اگر این سنگ را در زیر نور خورشید قرار دهید در قسمت هایی که حالت کریستالی دارند (و نه همه قسمت ها) خواهد درخشید.
نام لاتین: Pyrite
فرمول شیمیایی: Fes2
سیستم تبلور: کوبیک – Cubic
سختی: 6-6.5
وزن مخصوص: 4/9 گرم/سانتی مترمکعب – 4/9 gr/cm2
رنگ: زرد کمرنگ تا تقریبا سفید
رنگ لاتین : Pate yellow to almpst white
کاربرد: سنگ معدن آهن
ترکیب شیمیایی آن دارای ۴۶/۶ درصد آهن و ۵۳/۴ درصد گوگرد است که به صورت FeS۲ مشاهده میشود. از نظر کریستالوگرافی سیستم تبلور مکعبی دارد که شبیه به نمک طعام می‌باشد. علاوه بر تبلور مکعبی، پیریت به صورت اکتاهدرال و پیریتوهدرال و گاهی دودکاهدرال دیده میشود. علاوه بر عناصر یاد شده ناخالصی‌هایی از نیکل، کبالت، طلا، نقره، مولیبدن، کرومیوم، وانادیوم، تنگستن، تالیوم، مس، روی، آرسنیک و تیتانیوم در کانی یاد شده می‌تواند مشاهده گردد. درخشش و رنگ زرد کم رنگ برنجی این فلز ، سبب شباهت ظاهری آن به طلا شده و از این رو به نام مستعار طلای احمق معروف است ، این رنگ همچنین به برنجی ،برنز و برزیل ملقب است که در درجه ی اول به پیریت موجود در زغال سنگ اطلاق می شود. .[۱] اشکال ظاهری آن به صورت بلوری، آگریگات توده‌ای، دانه‌ای، دندریتی اشباع شده، سودومورف و پودری است. پیریت از نظر سختی ترد بوده و دارای خاصیت غیر مغناطیسی (دیا مغناطیس) می‌باشد. شکستگی آن به صورت صدفی و اکثراً ناهموار بوده و چگالی آن ۱/۵–۹۵/۴ می‌باشد. پیریت در آب، اسید سولفوریک و اسید کلریدریک نامحلول بوده و در اسید نیتریک حل شده و در زیر شعله به رنگ آبی درمی‌آید. نقطه ذوب این کانی ۱۱۷۷ تا ۱۱۸۸ درجه سانتی گراد است و خاصیت هدایت الکتریکی متوسطی دارد. این کانی منشاء ماگمایی، دگرسانی مجاورتی، هیدروترمال و رسوبی دارد و با پیروتیت، اسفالریت، گالن، کالکوپیریت، کلسیت، کوارتز، باریت، مارکازیت، آرسنوپیریت و هماتیت همراه است و در درون زغال سنگ نیز تشکیل میشود. این کانی برای تهیه اسید سولفوریک استفاده میشود و در رنگ سازی، جهت صیقلی کردن، به ندرت در تهیه آهن و تهیه دی اکسید سولفور در کاغذسازی بکار می‌رود.
وجود پیریت و اکسیده شدن آن توسط باکتری، اهمیت زیادی در فروشویی زیستی کانی‌های معدنی دارد و گاهی برای پیشرفت واکنش، به سنگهای معدنی افزوده میشود. با تجزیه زیستی پیریت، اسید سولفوریک و یون فریک تولید میشود که هر دو می‌توانند در تجزیه فراتر سنگ مؤثر باشند.
در معادن، پیریت در معرض هوا قرار می‌گیرد و یک واکنش خودبخودی کندی، با اکسیژن صورت می‌گیرد. این واکنش آغازگر منجر به پیدایش محیط اسیدی میشود که برای رشد باکتری‌های خاص مناسب می‌باشد. این باکتری‌ها، آهن فرو را اکسید کرده و Fe۲+ ایجاد می‌کنند که در pH اسیدی محلول بوده و به عنوان یک اکسیدکننده قوی می‌تواند سبب اکسیده شدن بیشتر پیریت و سایر کانی‌ها میشود.
در pH بالای ۵/۲ ممکن است رسوب زرد یا قهوه‌ای رنگ جاروسیت [HFe3(SO۴)۲(OH)۶] شکل گیرد که به صورت فاضلاب اسیدی از معدن خارج می‌گردد. طی اکسیده شدن کامل پیریت تنها یک الکترون از بخش آهن کانی آزاد میشود و این در حالی است که ۱۴ الکترون از بخش گوگردی رها شده‌است. مجموعه این الکترون‌ها در زنجیره انتقال الکترونی قرار گرفته و انرژی آزاد می‌نمایند. لازم به ذکراست که شکل کریستالی پیریت در سرعت فروشویی کاملاً مؤثر است و رهائی آهن فریک از آن بیشتر از سایر اشکال است.
