کلسیت یک کانی با سختی 3 در مقیاس موس، یکی از فراوان ترین و معمول ترین کانی های معدنی روی پوسته زمین (حدود 4% وزنی آن) است که در ترکیب بسیاری از سنگها میتواند وجود داشته باشد. ترکیب شیمیایی آن کربنات کلسیوم CaCO3 است. سنگ کلسیت را در همه جا و به شکل های مختلف میتواند یافت تا جایی که آمارها نشان میدهد ترکیبات کربناتی و آهکی حدود 40% پوسته زمین را پوشانیده اند. کلسیت ترکیب اصلی سنگهای کربناتی رسوبی (سنگ آهک، گچ، تراورتن و..) است ولی در سنگهای آذرین (کربناتیت) و دگرگونی (مرمر، رگه های هیدروترمال) نیز یافت میشود. استالاکتيت (Stalactite) به صورت قندیل های آویزان در سقف غارها نمونه جالبی از این ترکیبات آهکی در طبیعت هستند.
ایتالیا دارای ذخایر باکیفت کلسیت بوده تا جایی که بهترین مرمر ها از شهر کرارا ایتالیا استخراج میشوند. گاهی کریستال های آن میتوانند تا 90 سانتیمتر نیز رشد کنند. بلورهای شفاف کلسیت نیز در نقاط مختلف ایتالیا وجود دارند. نمونه های صورتی و سبز آلمان و کامبرلند انگلستان و ایالات متحده بسیار مشهورند.
در ایالات متحده به خصوص میزوری، اکلاهما و جاپلین گونه های از کلسیت با رنگ زرد و کهربایی وجود دارند. انواع کلکسیونی آن در کشورهای مکزیک و نامیبیا و رومانی نیز معروفند. البته در ایران انواع و اقسام سنگ کلسیت وجود دارد که حجم زیادی از آنها مصارف مصالح ساختمانی و نمونه های باکیفیتی در رنگهای زرد و سفید شیری و .. نیز به صورت بلورهایی با شکل دندان سگی، برگی، قلوه ای و.. وجود دارد.
شکل بلوری کلسیت Calcite
کلسیت به دلیل داشتن شکلهای کریستالی متنوع مشهور است و بیش از 800 شکل برای کریستال آن تا کنون تایید شده است. بیشتر مواقع به شکل دانه های بی شکل در سنگهای آهکی (معمولا درشت تر) و مرمر بروز میدهد. از نظر بلوری بیشتر مواقع شکلی اسکالنوهدرال یا اسپار دندان سگی و معمولا دوقلو، گاهی شکل قلب، دوقلوی پروانه ای، برگی، فانتوم و صدها شکل دیگر را دارد. همچنین بلورهایی شش وجهی با سطح لوزی (رمبوهدرال) خاتمه یافته رایج است.
این کانی میتواند با یک ضربه کوچک در جهت کلیواژ خود به راحتی تکه اسلایس مانند شود و خاصیت انکسار مضاعف نور ورودی به آن سبب میشود که سنگی مناسب برای کلاس های آموزشی باشد. کلسیت معمولا تحت نور UV دارای فلورسانس قرمز روشن به خصوص در نوع هایی که همراه مقادیر کمی منگنز هستند میباشد. به طور کلی بلور کلسیت میتواند با مواد معدنی چون روی، منگنز و آهن همنشینی داشته باشد.
چطور میتوان سنگ کلسیت را تشخیص داد؟
سختی پایین و شکل بلوری آن میتواند تا حد زیادی راهگشا باشد. ولی یک روش ساده تر البته تخریبی نیز وجود دارد!: “هیدروکلریک اسید” در حقیقت هیدروکلریک اسید به کربنات کلسیوم که ماده تشکیل دهنده کلسیت است حمله کرده و میتواند کلسیم موجود در آن را به راحتی آن را حل کند. این موضوع در از بین بردن کلسیت های مزاحم چسبیده روی بلورهایی چون کوارتز و.. بسیار عالی است زیرا هیدروکلریک اسید روی کوارتز اثری ندارد. این واکنش که همراه با حباب (گاز (CO2 هست راه حل خوبی برای تشخیص کلسیت میباشد.
توجه کنید که از همان جوهرنمک های معمول بازار (30% هیدروکلریک اسید) نیز میتوانید در این آزمایش استفاده کنید. همچنین اصول ایمنی مثل ماسک و دستکش مخصوص نیز فراموش نکنید.
آیا این سنگ برای تراش مناسب است؟
بلورهای کلسیت با کیفیت بالا بسیار کمیابند و میتوان آنها را برای تراش نگین نیز استفاده نمود. هرچندسختی بسیار پایین آن و همچنین ضربه پذیری بسیار بالای آن سبب شده از آن کمتر در جواهرسازی استفاده شود. تنوع رنگ و شکلهای جالب نتراشیده آن سبب شده به عنوان سنگی کلکسیونی و دکوری قابل استفاده باشد. نمونه های شفاف آن در جزیره ایسلند بسیار شفاف و بی رنگ بوده و آنها را با تراش کابوشن میتراشند که بعضا دارای پدیده چشم گربه ای صورتی رنگی هستند. در حقیقت هم بستری سنگ کلسیت را میتوان با انواع سنگ کوارتز از آمیتیست گرفته تا عقیق و .. مشاهده کرد.
رنگ کلسیت
کلسیت به شکل خالص خود کاملا بی رنگ است.
از جمله عوامل رنگی معمول و ناخالصی ها می توان به آهن، منیزیم، منگنز، روی و کبالت اشاره نمود.
رنگ های رایج کلسیت شامل سفید، خاکستری، زرد، نارنجی، سبز، قرمز و آبی می باشند.
درخشندگی و وضوح کلسيت
وضوح کلسیت های یافت شده اغلب شفاف تا تراشفاف است.
گونه های شفاف محبوب تر و بسیار با ارزش هستند.
کلسيت درخشندگی شیشه ای جذاب و جلای فوق العاده ای دارد
گونه های کلسیت و سنگ های جواهر مشابه
کلسیت گونه ی شفاف تا تراشفاف با کیفیت سنگ جواهر کربنات کلسیم است.
کربنات کلسیم در واقع یکی از غنی ترین مواد معدنی موجود در کره ی زمین است و ارتباط نزدیکی با چندین گونه ی مواد ارگانیک دارد.
در نتیجه ی گستره ی متنوع رنگ های کلسیت، تعدادی از سنگ ها از جمله سنگ گچ، کوارتز، آراگونیت و دولمیت شباهت بسیار زیادی با کلسیت دارند.
مشهورترین مواد مشابه
مرجان، مروارید، صدف مروارید و صدف های دریایی از مشهورترین مواد مرتبط با کلسیت هستند.
مواد مشابه کمتر شناخته شده
مروارید(Nacre)، صدف حلزون، لاک لاکپشت، صدف حلزون و صدف حلزون های خوراکی از مواد کمتر شناخته شده ی مرتبط با کلسیت هستند.
