اولین ذخایر کشف شده زمرد در جهان کدامند؟
از لحاظ تاریخی، اولین محل معروف، تعدادی معدن کنار دریای سرخ در مصر بود، معروف به معادن کلئوپاترا. بیشترین زمرد های استفاده شده در جواهرات قدیمی از این معادن به دست می آمدند. مکان این معادن در قرون وسطی کاملا گم شده بود. این معادن تا سال ۱۸۱۸ مورد اکتشاف مجدد قرار نگرفته بودند، تا وقتی که کالیود از سوی نایب پادشاه مصر برای جستجوی آنها فرستاده شد و بالاخره معادن قدیمی را یافت: معادن در دامنه کوه های جبل سیکائیت و جبل زوبارا در اتباعی شمالی و موازی دریای سرخ هستند. در قرن 19 معدن معروف کلئوپاترا تقریبا تمام شد. اولین نوع استخراج شده به دست مصریان به دوره بطلمیوسی (۳۳۰ – ۳۲۳ قبل از میلاد) باز می گردد، اما اشیایی پیدا شده است که به رامسس دوم (۱۳۰۰ قبل از میلاد) یا حتی قبل از آن بر می گردد. تصور می شود گنجینه های زمرد مغول، عثمانی و ایرانی از معادن خاوری به دست می آمدند که در واقع از پنج شیر افغانستان بوده است. البته در منابعی آمده است که بسیاری از زمردهای امپراتوری مغولی هند، از کلمبیا توسط کشتی های اسپانیایی آورده می شدند.
مشخصات کانی شناسی زمرد چیست؟
سنگ زمرد یک کانی با سختی 7.5 تا 8 در مقیاس موهس (Mohs) و وزن مخصوص 2.68 تا 2.78 است و از این نظر استحکام آن سخت تر ازکریستال کوارتز می باشد. از نظر شیمیایی نیز با ترکیب شیمیایی Be3Al2(SiO3)6 حاوی 67% سیسلیس، 19% آلومینیوم و 14% بریلیوم بعلاوه عناصر آلکالی می باشد. بیشتر بلورهای آن دارای ناخالصی، ترکهای داخلی، کانی های میهمان و مایعات، حباب های گاز بوده و رنگ سنگ در صورت افزایش آنها مات می شود. گوهرشناسان این ناخالصی ها را “Jardin” یا باغچه می نامند. این ویژگی ها به ما کمک می کند تا بوسیله ابزار گوهرشناسی زمرد اصل را از نوع بدل و مصنوعی تشخیص دهیم.
در جدول زیر مشخصات زمرد قرار داده شده است:
| جدول خصوصیات سنگ زمرد | |
|---|---|
| ترکیب شیمیایی | سیلیکات بریلیوم آلومینیوم Be3Al2(SiO3)6 |
| رنگ | سبز – سبز متمایل به آبی یا زرد |
| رنگ خاکه | سفید |
| شفافیت | شفاف تا کاملا مات |
| رخ | نامعلوم با شکستگی صدفی |
| جلا | شیشه ای |
| ضریب شکست نور | 1.602 – 1.565 |
| شکست دوگانه | 0.006 |
| سختی موهس | 8 – 7.5 |
| وزن مخصوص | 2.78 – 2.67 |
| سیستم کریستالی | هگزاگونال |
| فلورسانس | معمولا ندارد |
نحوه تشکیل و استخراج زمرد چگونه است؟
تشکیل بلور زمرد فرآیندی آهسته و طولانی است همانند کانی های دیگر این گوهرسنگ نیز از مواد مذاب درون زمین و تحت فشار و حرارت بالا بوجود می آید که می توان آنها را در گرانیتها، پگماتیت ها (پسمانده ماگما)، شیست ها و نهشته های آبرفتی پیدا کرد. برعکس یاقوت کبود و یا روبی، اهمیت استخراج زمرد در معادن ثانویه (معادنی که نیاز به حفاری و عملیات هزینه بر دارند) پایین بوده و غالبا از ذخایر اولیه (ذخایری که معمولا در سطح و با وسایل ابتدایی می توان استخراج کرد) در شیارها، رگه و شکافها صورت می گیرد و مستقیما از سنگ میزبان حاوی آن انجام می شود.
رنگ زمرد چگونه است؟
سنگ زمرد به رنگ سبز با دامنه ای از سبز مایل به زرد تا سبز مایل به آبی دیده میشود ولی بهترین رنگ آن اشباع شده از سبز سیر خالص با تُن رنگی تیره می باشد. این نوع رنگ حتی چنانچه ناخالصی و پاکی آن زیاد باشد باز هم از نوع سبز روشن ولی شفاف آن با ارزش تر است. زمرد شفاف طبیعی که یکی از چهار گوهرسنگ گرانبهاست و با رنگ سبز زیبایش بی شک مشهورترین عضو خانواده بریل است. دیگر رنگهای بریل نیز ارزش گوهری دارند مانند آکوامارین (آبی)، هلیدور و بریل طلایی (زرد)، مورگانیت (صورتی)، بیگسبیت (قرمز) و گوشنیت (بیرنگ). رنگ سبز عمیق زمرد مدیون حضور مقدار ناچیزی از فلزات رنگ زا کرومیوم و یا وانادیوم است. تا قبل از سال 1963 میلادی تصور می شد که رنگ سبز آن فقط بخاطر وجود کروم است تا اینکه معدنی از آن در برزیل یافت شد که وانادیوم نیز در آن مشاهده می شد.
پدیده های خاص نوری در سنگ زمرد
گاها دیده شده بعضی زمرد های یافت شده در معادن دارای روتایل هایی سوزنی شکل یا خطوط و اشکالی (تراپیچ ) گونه هستند.
پدیده چشم گربه در زمرد
یکی از پدیده های نوری کمیاب وجود سوزنی شکل هایی در یک جهت اند که باعث به وجود آمدن پدیده نوری چشم گربه (cat’s eye) اند. این زمرد های خاص با این پدیده کمیاب بوده و به نسبت قیمت بالاتری به نسبت نمونه عادی دارند رکورد گران ترین قطعه زمرد چشم گربه ای فروخته شده در جهان در دستان این زمرد دو قلو است. از ویژگی های این قطعه میتوان به کیفیت بسیار بالا و اینکه هر دو سنگ از یک سنگ تراش خورده و کالیبره هستند اشاره کرد.
تفاوت زمرد با بریل سبز
مجموعه ای از وانادیوم و کرومیوم باعث تولید رنگ زمردی می شود و هرچه رنگ آهن در زمرد بیشتر باشد به سمت آبی خواهد رفت . امروزه طبق تعریف موسسه گوهرشناسی GIA زمرد ، بریل سبز با درجه غلظت رنگی بالا و تن یا تاریکی متوسط تا تیره است و از نظر نوع رنگ (Hue) بهترین رنگ ، رنگ سبز و سبز مایل به آبی است. در صورتی که بریل سبز دارای غلظت رنگی پایین یا به عبارتی سبز کم رنگ باشد به آن زمرد گفته نشده و آن را بریل سبز (green beryl) مینامند.
انواع سنگ زمرد و مشابهات اسمی آن
رنگ سبز این گوهر در همه جای جهان یکسان نبوده و بیشتر بصورت نوارها و لکه های تیره و روشن دیده می شود. امروزه برخی در تجارت بین المللی جواهرات، دسته ای که عنصر کرومیوم باعث رنگ سبز آنها شده را زمرد دانسته و دسته دیگر را “بریل سبز” می نامند. گاهی واژه هایی نیز با نام Emerald همراه می شوند که معمولا گمراه کننده می باشند.
بهسازی سنگ زمرد چگونه است؟
به علت فشار زیاد هنگام تشکیل زمرد در زمین و شرایط سخت استخراج ممکن است زمرد طبیعی دارای شکستگی ها و ترکهای فراوانی باشد که بهمین دلیل از گذشته تا کنون جهت پوشاندن ترکها آن را در مایعی شبیه روغن مخصوصی قرار داده و زمرد را بهسازی می کنند.
