سنگ یشم چیست
سنگ یشم (جید یا jade) نامی است که بین دو کانی متفاوت مشترک است، نفریت یک سیلیکات منیزیم و کلسیم و جیدیت یک سیلیکات آلومینیوم و سدیم.
این کانی با ساختار بلوری درهم پیچیده و متصل به هم موحب شده تا در حکاکی و کاروینگ بسیار مناسب باشد و در رنگهای باکیفیت قیمت سنگ یشم جیدیت اصل بسیار بالا ببرد.
نام یشم یا جید (Jade) از کجا آمده است
یشم امروزه به دو نوع جیدیت (یشم سخت و گرانبها) و نفریت (یشم ارزان قیمت) تقسیم بندی می شود. جیل هابز گوهرشناس خاطرنشان می کند که چینی ها این دو سنگ را از هم متمایز می کردند: نفریت به عنوان yu شناخته می شد، در حالی که جیدیت از برمه به عنوان fei-ts’ui شناخته می شد. با این حال، بازرگانان اروپایی که در این زمان با چین تجارت میکردند، هر دو سنگ را به دلیل شباهتهای ظاهری، تحت عنوان رایج «یشم یا جید (jade)» دستهبندی کردند. تا سال 1863 بود که آلکسیس دامور، کانی شناس فرانسوی، یشم را به عنوان دو کانی متمایز تشخیص داد – یشم و نفریت. اصطلاح “جیدیت (jadeite)” پس از یشم ابداع شد.
تاریخچه سنگ یشم
در مشرق زمین سنگ یشم همواره معنایی عرفانی داشته تا جایی که اولین حکاکی های یافت شده روی یشم مربوط به دوران نوسنگی بوده است. بیش از پنج هزار سال قبل از میلاد چینی ها از سنگ یشم به علت سختی مناسب از آن در مجسمه سازی و ابزار و جواهرات استفاده می کردند. در واقع از آنجایی که سنگ جید دارای رنگهای متفاوت و همچنین بعد از صیقل دادن دارای جلا و درخشانی خاصی پیدا می کند در جواهر سازی چه به عنوان دستبند و چه مهره استفاده می شد. حکاکی روی سنگ یشم در هر فرهنگی معنای متفاوتی دارد.
انواع سنگ یشم
بطور کلی یشم دو گروه یشم جیدیت (Jadeite) و نفریت (Nephrite) که نوع ارزان یشم و از گروه هورنبلند است تقسیم بندی می شوند. یشم به رنگهای سبز، سیاه، بنفش، سرخ، اسطوخودوسی و آبی وجود دارد. جیدیت ها همچنین می توانند در ترکیب با سایر کانی های گروه پیروکسن در محلول های جامد ایجاد شوند. با این حال، این مخلوط ها همیشه انواع جیدیت در نظر گرفته نمی شوند. محتوای یشم جیدیت در این مواد گوهری می تواند متفاوت باشد.
به عنوان مثال ماو سیت سیت (Maw Sit Sit) سنگی است که فقط در نزدیکی روستای میانماری که از آن نام گرفته است یافت میشود. دارای رنگ سبز تیره با لکه های سیاه و رگه های سبز است. نمونه ها به طور معمول حاوی یشم (15%)، kosmochlor (گاهی اوقات ureyite نامیده می شود)، فلدسپار آلبیت و سایر مواد معدنی هستند. امفاسیت نیز ممکن است حاوی جیدیت، اوژیت و اگزیرین باشد.
خصوصیات سنگ یشم جیدیت چیست
این کانی تا قبل از سال 1750 در چین ناشناخته بود. نام جیدیت (Jadeite) از Jade مشتق شده است و نوعی پیروکسین اشباع شده از سیدیم و آلومینوم با فرمول شیمیایی [NaAl[Si2O
6 می باشد و درواقع با ارزش ترین نوع بلورهایی با ساختار داخلی درهم تنیده میکروکریستالین است.
سختی یشم جیدیت بین 6.5 تا 7 در مقیاس موهس بوده و داری کلیواژ ناقص با فرم شکستگی آن سوزنی شکل و شکننده است که این نقاط شکستگی مات بوده ولی درصورت جلا دارای درخششی روغنی یا مرواریدی می شود.
جدول خصوصیات سنگ یشم | |
---|---|
ترکیب شیمیایی | سدیم سیلیکات آلومینیوم NaAlsi2o6 |
رنگ | سبز و رنگهای دیگر |
رنگ خاکه | سفید |
شفافیت | مات تا اوپاک |
رخ | خوب – شکستگی استخوانی و شکننده |
جلا | روغنی |
ضریب شکست نور | 1.688 – 1.652 |
شکست دوگانه | 0.02 |
سختی موهس | 7 – 6.5 |
وزن مخصوص | 3.48 – 3.24 |
سیستم کریستالی | منو کلینیک و متراکم دانه ای |
فلورسانس | در جید متمایل به سبز خیلی ضعیف و نور متمایل به سفید |
انواع رنگ در سنگ یشم جیدیت چیست
تنوع رنگ در یشم جیدایت بالاست و به رنگهای سیاه، سبز، سفید، زرد، قهوه ای و حتی زرد دیده می شود. جیدیت با رنگ سبز زمردی و نیمه شفاف به یشم سلطنتی نیز معروف است و در برمه وجود دارد. عامل ناچیز کروم باعث رنگ سبز می شود. رنگهای قرمز تا نارنجی آن مدیون لکه های اکسید آهن در ترک ها می باشد. به عنوان مثال جیدیت اسطوخودوسی توسط منگنز رنگ شده است و در ژادئیت با کیفیت زیر منبع نور این رنگ بصورت زمردی پدیدار شده و ارزش آن را بسیار بالا می برد.
انواع کیفیت راف جیدیت
امپریال جیدایت (Ahye Kyauk Stein) : که همانطور از اسمش پیداست به یشم سلطنتی و با کیفیت ترین آن معروف است و داری رنگ سبز واضح و زنده (vivid) با خلوص بالا است و در قطعات کوچک استفاده می شود.
جیدایت تجارتی (At The Kyauk) : که در حکاکی در نگین گردنبند یا اشیا زینتی کاربرد دارد.
جیدایت Utility (At The Kyauk) : که از آن در حجاری یا تراش مجسمه ها و غیره استفاده می شود.
انواع بهسازی جیدیت
کیفیت جادئیت را با استفاده از تثبیت بخشی و بهسازی می توان افزایش داد. یشم های جیدیت خاکستری رنگ کم ارزش را با روش های مختلفی بهسازی می شوند و مشابه یشم امپریال خواهند شد البته با قیمت هایی بسیار کمتر از نوع بدون بهسازی.
از نظر کیفیت رنگ و ساختار سنگ جیدیت به چندین دسته یا نوع یا تیپ type تقسیم بندی می شود:
دسته A : این دسته نوع خوب جیدیت بوده که بسته به شفافیت و رنگ آن میتواند قیمت بالایی داشته باشد.
دسته B : که اغلب به علت ساختار و رنگ نه چندان خوب ارزش فرآوری و بهسازی نداشته و صرفا در سطح آن واکس و مواد پلیمری تزریق کرده و پاکی و شفافیت آن بهبود زیادی میابد.
دسته C: این دسته غالبا بصورت صنعتی رنگ می شوند. در بهسازی نوع قرمز جادئیت قرمز آن را حرارت دهی می کنند ولی ریسک آن بالاست و ممکن است حتی شفافیت اولیه آن از بین رفته و به رنگ قهوه ای مرده تبدیل شود.
دسته B-C: در این دسته از دو روش بالا استفاده شده و هم بشکل صنعتی رنگ شده و بعد به آن مواد پلیمری تزریق می کنند.
دسته D: این نمونه مانند سنگ اوپال بصورت دوبلت ساخته می شود و قسمت بالایی و نما را ژادئیت و پایین آن را پلاستیک می گذارند.
باکیفیت ترین نوع یشم جیدیت در برمه میانمار است و از معادن مهم و اقتصادی یشم سبز در شمال برمه می توان اشاره کرد. جیدهای این منطقه بر اثر فشار بسیار بالای کوه های هیمالیا تشکیل می شوند و متامورفیزه شده اند. ذخایر ثانویه نیز در میان لایه هایی از سنگهای رسوبی تشکیل شده از کنگلمرا و ماسه سنگ در بستر رودخانه وجود دارد.
معادن جیدیت در جهان
باکیفیت ترین نوع یشم جیدیت در برمه میانمار است و از معادن مهم و اقتصادی یشم سبز در شمال برمه می توان اشاره کرد. جیدهای این منطقه بر اثر فشار بسیار بالای کوه های هیمالیا تشکیل می شوند و متامورفیزه شده اند. ذخایر ثانویه نیز در میان لایه هایی از سنگهای رسوبی تشکیل شده از کنگلمرا و ماسه سنگ در بستر رودخانه وجود دارد.