کونزیت (Kunzite)
کونزیت (Kunzite) از نظر قدمت گوهری بسیار جوان و تازه شناخته شده است. این سنگ فقط کمی بیش از صد سال شناخته شده است. کونزیت سنگی با سختی آن نسبتاً خوب است و سختی آن بین 6.5 تا 7 در مقیاس Mohs قرار میگیرد.
کونزیت ؛ سنگی از جنس اسپودومن
کونزیت جوانترین عضو اسپودومن ها (spodumene) است. کسانی که به علم گوهر شناسی علاقه‌مند هستند ، می دانند که همراه با دیوپسید ، جیدیت و سه نوع سنگ معدنی دیگر ، اسپودومن‌ها گروه پیروکسن را تشکیل می دهند. کلمه پیروکسن از کلمات یونانی pyr (آتش) و xenos (شگفت‌انگیز) گرفته شده است.
اسپودومن منبع لیتیوم است که در تولید باتری های ماشین و اسمارت فون مورد استفاده قرار می گیرد. لیتیوم با همجوش کردن اسپدومن در اسید از آن خارج می شود. تولید لیتیوم از اسپودومن هر سال منجر به حدود 80،000 تن متریک می شود. قبل از اتومبیل و تلفن های هوشمند ، اسپودومن در سرامیک ، شیشه سازی، تولید فولاد و دارو مورد استفاده قرار می گرفت اما افکار ما نسبت به آن در اواخر قرن نوزدهم با کشف اولین اسپودومن سبز (هیدنیت) گیرا و سپس یافتن انواع کونزیت صورتی دوست داشتنی تغییر یافت.
جالب است بدانیدکه هیدنیت (Hiddenite) عضوی با کیفیت جواهری از خانواده اسپودمن، با رنگ سبز یا سبز مایل به زرد، زرد کمرنگ یا بیرینگ است که حدود یک چهارم قرن قبل از کونزیت کشف شده است. هیدنیت نام خود را از کاشف خود، W. E. Hidden گرفته است.
نحوه تشکیل سنگ کونزیت
به عنوان نوعی اسپودومن، یک سنگ معدنی سیلیکاتی است که در سازندهای سنگ پگماتیت تشکیل می شود که حاصل مذاب یا ماگمایی است که از زیر پوسته زمین به سطح می رسد. این ماگما خنک شده و در همان حال حباب های گازی شکل می گیرند، همچنین درون درزها و ترکهای ایجاد شده ماگما در زمان های متفاوت آنها را همپوشانی کرده و خنک میشود. گازهای موجود در حبابها فرار کرده و شکافهایی را در خود جای می گذارند که مایعات و همچنین سایر ترکهای موجود در سنگ پگماتیت می توانند داخل آنها جمع شوند.
در طی میلیون ها سال مایعات خشک می شوند و کریستال های سیلیکونی را باقی مانده برای پر کردن این شکاف ها رشد (بلورزایی) می کنند. مایع اصلی دارای برخی ناخالصی های معدنی است که به ایجاد سنگ های قیمتی مختلف مانند کونزیت کمک می کند. در مورد كونزیت ، ماده اصلی سیلیس با لیتیوم ، سدیم و آلومینیوم مخلوط شده است تا بلورهای تشکیل شده به همراه کمی منگنز، رنگ صورتی و یاسی – بنفش به خود گیرند.
| جدول خصوصیات سنگ کونزیت | |
|---|---|
| ترکیب شیمیایی | LiAl[Si2O6]سیلیکات لیتیوم آلومینیوم |
| سیستم کریستالی | مونوکلینیک، منشوری و لوحی شکل |
| رنگ | بنفش-صورتی روشن، بنفش-صورتی |
| رنگ خاکه | سفید |
| شفافیت | شفاف |
| رخ | کامل |
| شکستگی | صدفی و شکننده |
| جلا | شیشه ای |
| ضریب شکست نور | 1.681 – 1.660 |
| شکست دوگانه | 0.016 – 0.014 |
| سختی موهس | 6.5 – 7 |
| وزن مخصوص | 3.21 – 3.15 |
| فلورسانس | قوی – زرد-قرمز – نارنجی |
رنگ کونزیت
به عنوان یک از عضو از انواع اسپودومن بودن، كونزیت به طبقه سیلیكاتهای زنجیره ای (LiAlSi2O6) تعلق دارد. به لطف عناصر جزئی از منگنز در ساختار بلوری آن ، رنگی یاسی ، صورتی – بنفش به سنگ میدهد. با این حال ، این رنگ می تواند در نور مستقیم خورشید محو شود. به همین دلیل ، جواهرات با کونزیت را نباید هنگام آفتاب گرفتن یا در ساحل پوشید و این سنگ جواهری در شب بهترین رنگ خود را نشان میدهد.
گزارش ها و روایاتی از کونزیت (یا اسپودومن) وجود دارد که به عنوان سنگی خاص و غیر عادی زیر نور خورشید با توجه به حساسیتش به فلورسانس اشاره دارند. برهی از راف های معدنی آنها بعد از استخراج ته رنگ سبز – یاسی بنظر برسند و بعد از یک روز زیر آفتاب گذاشتن، صورتی درخشنده در شب میشود. برخی میگویند کونزیت های بهسازی شده کمرنگ میشوند و برخی میگویند تمام کونزیت ها با گذشت زمان کمرنگ تر میشوند. کونزیت زرد و کونزیت آبی نام‌هایی “تجاری” برای اسپودومن رنگی هستند که از محبوبیت نام “کونزیت” استفاده می کنند . به یاد داشته باشید که کونزیت فقط صورتی تا بنفش یا ارغوانی است. ما در زمان خود چند نمونه نمونه آبی دیده ایم اما نمی توانیم مطمئن باشیم که چه نوع بهسازی ممکن است داشته باشند و رنگ نیز کاملاً ناپایدار بوده است. اغلب خیلی سریع به قهوه ای روشن یا بی رنگ کم رنگ می شوند.
پدیده چند رنگی در کونزیت
برخی از کونزیت یافته شده از افغانستان بسته به زاویه مشاهده، طیف های قوی یا ضعیف رنگهای صورتی – بنفش یا بی رنگ را نشان می دهند. از نظر گوهر شناسی ، این پدیده به عنوان چندرنگ‌نمایی (pleochroism) شناخته می شود. در سنگی که تراشکار باتجربه به خوبی برش داده باشد ، زیباترین تفاوت های رنگی همیشه از بالا و Table سنگ قابل مشاهده خواهند بود.
تراش و پاکی در سنگ کونزیت
کونزیت یکی از سنگهای بسیار پاک در بین سنگهای قیمتی میباشد. همه ما این را میدانیم که حداقل با چشم غیر مسلح پاک بنظر میرسند. برای تراشکاران گوهر، کونزیت دارای رخ کامل از دو جهت است و در نتیجه تراش آن بسیار دشوار بوده زیرا ممکن است حین کار، سنگ به دلیل شکنندگی بالایش و نیز رخ آن از وسط دو نصف شود. به طبع، تراش مجدد آن نیز دشوارتر است. سنگهای کونزیت شفاف و پاک در سایزهای بزرگ با تراش فست تراشیده میشوند. تراشکار باید به تراز و تنظیم راف، حین برش دادن و زوایای فست ها بسیار دقت کند. زیرا بسته به زاویه ای که به کونزیت نگاه می کنید ، می تواند پدیده چند رنگی بنفش ، صورتی یا حتی بی رنگ را نشان بدهد که محبوبیتی خاص دارد. نمونه های مات قالب توجه، به تراشهای گرد ، قلب ، بیضی و یا دیگر شکل های جالب تراشیده میشوند.
سنگهای کوچکتر کونزیت به نظر می رسد کم رنگ اما اندازه های بزرگتر از نظر اشباع رنگ بسیار عمیق تر به نظر می رسند. خوشبختانه کونزیت اغلب در اندازه های قیراطی 5 یا 10 یا حتی بیشتر یافت می شود ، بنابراین این مسئله چندان مشکلی ندارد.
معادن کونزیت
کونزیت صورتی کم رنگ در سال 1902 در منطقه پالوآلتو سن دیگو در کالیفرنیا کشف شد. امروزه کریستال های منشوری شکل با قوس های عمودی معمولی آنها عمدتاً در افغانستان ، ماداگاسکار ، برزیل و ایالات متحده یافت می شود. کریستال ها یا قطعات کریستالی ، که اغلب به سختی از بین می روند ، می توانند اندازه های مختلفی را تا چندین کیلوگرم بدست آورند.
