واریسیت چیست؟
سنگ واریسیت برای اولین بار در منطقه Variscia در آلمان کشف شد و وجه تسمیه آن نیز به محل کشف آن مربوط میشود. نام فعلی منطقه واریسیا امروزه ووگلند است. در گذشته از نوع سفید و روشن این کانی در جواهر سازی استفاده می شد و نوع سبز آن به اشتباه به عنوان فیروزه مورد استفاده قرار میگرفت. امروزه با توجه به میزان کمتر بودن ضریب شکست واریسیت (1.57) نسبت به فیروزه سبز – آبی (1.61) و همچنین رنگ صورتی ضعیف واریسیت زیر ابزار چلسی فیلتر قابل تشخیص است. این کانی را در اروپای غربی با طلا و نقره ترکیب و از آن برای جواهر سازی استفاده می کردند. از گوهر سنگ واریسیت حدود ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد در معدن نئوليتيک بارسلونای اسپانیا (Neolithic mines) پس از استخراج برای ساخت گردنبند استفاده می شد. همچنین در گذشته از این کانی برای ساخت مقبره ها و برخی آثار باستانی در سواحل اقیانوس اطلس به ویژه کارناک (بریتانیا) استفاده می گردید.
نحوه شناسایی واریسیت اصل:
واریسیت فسفات آلومینیوم ترکیبی است.
میزان سختی آن بر روی مقیاس Mohs برابر با 4.5 است به همین دلیل کمی نرم تر از فیروزه است.
چگالی آن 2.42 تا 2.58 و شاخص انکسار دوگانه اش 1.563 تا 1.594 است.
واریسیت معمولا مات با شفافیت شیشه ای تا روغنی است.
بعضی موادکمیاب آن کمی در لبه هایشان شفاف هستند.
واریسیت را می توان با شکاف ها، ترد بودنش و رنگ و الگو خاصش شناسایی کرد.
واریسیت معمولا سبزتر از فیروزه است.
به علاوه گوهرشناسان می توانند به سادگی این دو را از هم تشخیص دهند و برای اینکار به وجود مس دقت می کنند، فیروزه دارای مس است در حالیکه واریسیت چنین نیست.
وقتی آنرا با سنگ های جواهر مشابه از نظر ظاهری مقایسه کنید، متوجه می شوید که واریسیت شفاف تر از کریسوکولا است و به مراتب نرمتر نیز می باشد.واریسیت یک کانی فسفات آلومینیم آبدار با ساختار بلوری ارتورومبیک و سختی 4.5 – 3.5 است که در دماهای کم از واکنش محلول های فسفاتی بر سنگهای غنی از آلومینیم تشکیل میشود. این کانی معمولا با دیگر کانی های ثانویه فسفاتی مانند آپاتیت، ویولیت(Wavellite) ، کراندالیت (Crandallite) و به صورت توده های انگوری شکل در طبیعت دیده میشود و همچنین معمولا به عنوان مواد سیمانی در سنگ های مختلف، از جمله شیست ها، کوارتزیت و یا سنگ های آذرین یافت می شود.
| جدول خصوصیات سنگ واریسیت | |
|---|---|
| ترکیب شیمیایی | فسفات آلومینیوم آبدار Al(PO4)2H2O |
| رنگ | سبز-آبی سبز-زرد مایل به سبز-قرمز نادر |
| رنگ خط سائیدگی | سفید |
| شفافیت | نیمه شفاف تا مات |
| کلیواژ | کامل |
| فلورسانس | ندارد |
| ضریب شکست | 1.55 – 1.59 |
| سختی موس | 4.5 – 3.5 |
| وزن مخصوص | 2.61 – 2.57 |
| سیستم کریستالی | ارتورومبیک، بلورهای سوزنی شکل کوتاه |
نوعی از این کانی با بولرهای ریز کوارتز (ماتریکس) یا کالسدونی درهم رشد کرده وجود دارد که به کوارتز واریسیت مرسوم است. این سنگ از نظر ظاهری شبیه کریزوکولا، کریزوپراز و فیروزه است. این کانی اپک (کدر) است و معمولا به صورت سبز روشن با طرحی نسبتا سفید دیده میشود. واریسیت اغلب با طیف های مختلفی از رنگ سبز تا مایل به زرد و قرمز دیده میشود. این کانی ممکن است به دیگر کانی های فسفاتی تبدیل شود و این تغییر بیشتر در نوع ندولار آن مشاهده میشود.
واریسیت در کدام مناطق یافت میشود؟
منبع مهم واریسیت های جواهری از ایالت نوادا و بخصوص یوتا (Utah، ایالتی در جنوب غربی آمریكا) بوده و در واقع مهمترین کانسار گوهر سنگ واریسیت، کانسار يوتاهلیت است. به همین دلیل به کانی واریسیت، يوتاهلیت (Utahlit) نیز گفته میشود. همچنین در کوئینزلند استرالیا نیز یافت شده است. واریسیت در ایران نیز یافت شده است که نمونه های زیبای آن در یزد و کرمان و .. دیده شده است. استخراج صحيح كانی واریسیت می توانند اولین حلقه از چرخه تولید یک گوهر سنگی زیبا باشد. رسیدن به این هدف نیازمند مطالعات دقیق جهت تعیین خاستگاه و موقعیت رگه نسبت به ساختارهای زمین شناختی (مانند لایه بندی های سنگی، گسلها، شکستگی های، ترکها) است.با توجه به مطالعات صورت گرفته در کشورهای مختلف بر روی این کانی مشخص شده است که همبستگی خاصی بین کانی واریسیت و رگه – های زرد رنگ همراه با آن وجود دارد و در واقع رگه های زرد رنگ که حاوی دیگر کانی های گروه فسفاتهاست از تغییر کانی واریسیت به وجود آمده اند. در ایران و در بخش روباز معدن سرب و روی کوشک بافق یزد نیز همین ارتباط مشاهده می شود. قیمت آن میتواند تا کیلویی 100 الی 400 هزارتومان بر حسب کیفیت خود باشد.
واریسیت به چه رنگهایی یافت میشود؟
واریسیت به دلیل رنگ سبز جذابش مشهور است.
سبزی آن ممکن است از سبز کمرنگ تا سبز زمردین و از سبز سیبی تا سبز مایل به آبی متغیر باشد.
مواد سبز رنگ با درخشندگی ملایم بهترین نمونه ها هستند.
بیشتر واریسیت ها چندرنگند و دارای ترکیب های سیاه یا سفید هستند.
رنگ سبز آن به دلیل وجود کرومیوم است.
واریسیت را در رنگ های بنفش، نارنجی، صورتی، قرمز، قهوه ای یا زرد نیز می توان دید.
وقتی آهن کمتری نسبت به آلمینیوم در سنگ وجود داشته باشد رنگ آن بیشتر قرمز مایل به بنفش است.
وجود آهن زیاد نیز رنگ های قهوه ای را ایجاد می کند.
رنگ سبز واریسیت به چه دلیل است؟
کانی واریسیت از جیدیت سبکتر است، طیف رنگ سبز آن از کریزوپراز کمتر است و مانند فیروزه و کریزو کلا رنگ آبی ندارد. طبق یک پژوهش تخصصی توسط کالس و همکاران (1984 Cales et al) جهت تعیین منشا رنگ سبز در کانی واریسیت از سه مكان مختلف PannectFrance ; Sarrabus , Sardinia ; Ervedosa , Portugal نمونه برداری و با استفاده از EPR اسپکتروسکوپی آنها را بررسی کردند و مشخص شد که این نمونه ها حاوی مقادیر کمی از عناصر ، Cr، و Fe هستند. همچنین در این پژوهش مشخص شد که ساز و کار دقیق برای وجود و دلیل رنگ سبز در واریسیت هنوز وجود ندارد. با این حال عامل این رنگ میتواند وجود هشت سطحی های Cr در واریسیت باشد. همچنین مشخص شد که یون های آهن سه ظرفیتی تنها یک باند جذب ضعیف ایجاد میکنند و یون های وانادیم سه بار مثبت به تشکیل رنگ سبز منجر نمی شوند.طیف های رزونانس پارامغناطیسی الكترونی نشان می دهد وجود مقادیر جزئی ppm) 300 – 500) از گروه های واناديل که جایگزین آلومینیم میشوند می توانند از عوامل رنگ زا باشند. در پژوهش های انجام شده عدم وجود وانادیم سه بار مثبت نشان میدهد که شرایط محیط تشکیل این کانی نیز اکسایشی بوده است. مطالعات کیفی اولیه بر اساس مشاهدات طیفی نشان داد که رنگ سبز واریسیت به دلیل وجود *Cr است. , در سال ۱۹۶۶ بر اساس مطالعات فوستر و شالر (1966 Foster and Schaller) بر روی نمونه های واریسیت از ناحیه آرکانزاس (Arkansas) مشخص شد که رنگ سبز واریسیت به مقدار کمی به حضور V+4 و Cr+3 مربوط میشود. این عدم اطمینان در تشخیص علت رنگی به دلیل موقعیت تصادفی باند های جذبی کروم و وانادیم سه بار مثبت است و این پدیده در کانی های دیگری همچون گارنت، اسپودومن، بریل، و مسکوویت مشاهده می شود.
سنگ واریسیت با رنگ بنفش – قرمز!
واریسیت عضو انتهایی یک سری با کانی استر نایت ((strengite – FePO4 . 2(H2O) است. در این سری واریسیت عضو غنی از آلومینیم و استرنیت عضو غنی از آهن است. در ساختار سنگ واریسیت معمولا آهن نیز می تواند وجود داشته باشد و رنگ بنفش مایل به قرمز آن ناشی از وجود عنصر آهن است. مطالعات نشان داده است که اگر در ترکیب این کانی درصد کمتری از آهن نسبت به آلومینیم وجود داشته باشد باز هم رنگ ناشی از وجود آهن غالب است.
انواع برشهای مناسب برای سنگ واریسیت:
اغلب برای نمایش زیبایی این کانی از آن ورقه های بزرگ تهیه میشود و همچنین تراش دامله و فانتزی رنگ های آن را بهتر نمایان می سازد. معروف ترین و پرطرفدار ترین طرح های تراش این کانی به صورت بیضی شکل، گرد، قلبی، مارکیز و طرح قطره است. در بحث تراش گوهر سنگ واریسیت باید به این نکته توجه داشت که به دلیل وجود آب در ساختار آن، این کانی مانند فیروزه نسبت به افزایش دما در هنگام تراش و تماس با مواد شیمیایی، حساس بوده و ممکن است به دلیل فرار آب از شبکه ی كانیایی آن، رنگی روشن تر ایجاد نماید و به سبز کم رنگ تا سفید تغییر کند. به همین دلیل تراش این گوهر سنگ ها نیازمند اطلاعات و تجربه کافی است.
نوع درخشندگی این کانی:
این سنگ، سنگی مات می باشد و در برخی از آنها ممکن است در لبه هایشنیمه شفاف و یا بسیار کم شفاف باشند.معمولا واریسیت را با سنگی که در درون خودش داد برش می دهند که طرحی بسیار زیبا به خود میگیرد و بیشتر آنها به دلیل وجود فسفات های متعدد مثل: کراندالیت ها دارای ناسرگی های سفید یا سیاه یا تار عنکبوتی هستند.این سنگ در زمانی که صیقل داده شود شفافیت شیشه ای تا روغنی پیدا می کند که بسیار شبیهبه سنگ های کوارتز می شود.برش واریسیت به دلیل سختی پایین این سنگ به ندرت امکان پذیر است و معمولا برای جواهرات برش داده نمی شود.البته برای برش آن از برشهای مسطح که هدف فقط نمایش رنگ و الگوی سنگ باشد، انجام می شود و به صورت گلابی شگل، دایره ای، کوژ و بیضی شکل می دهند.یکی دیگر از کاربردهای آن می تواند به صورت مهره ای و درهم و برهم باشد.
آیا واریسیت برای جواهرات استفاده میشود؟
واریسیت برای جواهرات استفاده نمی شود زیرا خیلی ها آنرا نمی شناسند.
معمولا مجموعه داران سنگ های قیمتی به دلیل کمیاب بودن و ناشناخته بودن این سنگ مشتاق آن هستند.
با وجود اینکه نمی توان انرا در جواهرفروشی ها پیدا کرد، بعضی طراحان جواهرات می توانند طرح های بسیار جذابی از آنها ایجاد کنند به ویژه از نمونه هایی که در آمریکا پیدا شده است.
هر طرحی که برای فیروزه استفاده می شود برای واریسیت نیز مناسب است.
قیمت این سنگ کمتر از فیروزه است و معمولا در اندازه های بزرگ یافت می شود.
حلقه از این سنگ پیشنهاد نمی شود اما می توان با مراقبت کافی از آن استفاده کرد.
طرح های دیگر مانند دکمه، دکمه سرآستین، گوشواره و آویز بهترین و امن ترین گزینه برای واریسیت هستند.
معمولا واریسیت را به صورت کوژشکل برش می زنند اما مهره های واریسیت و کنده کاری بر روی آن نیز دیده می شود.از این مهره ها برای گردنبند و دستبند استفاده می شود.
به دلیل درخششی که دارند برای جواهرات تزئینی مناسب هستند.
چگونه سنگ واریسیت را تمیز کنیم؟
واریسیت را سنگ جواهر شکننده ای در قیاس با سنگ هایی مانند کوارتز یا توپاز می دانند. همچنین بسیار ترد و خراش پذیر است.بنابراین باید در هنگام استفاده از آن بسیار مراقب بود که ضربه، خراش یا آسیب نبیند.
در هنگام تمیز کردن واریسیت از شوینده های شیمیایی و قوی استفاده نکنید.
می توانید با کمی آب و صابون و یک پارچه نرم آنرا تمیز کنید و در آخر تمامی باقیمانده صابون را پاک کنید.
از شوینده های فراصوتی و بخارشو استفاده نکنید.
قرار گرفتن در معرض حرارت باعث اسیب به رنگ سنگ می شود.
همیشه قبل از انجام فعالیت های فیزیکی مانند تمیز کردن، ورزش یا بازی کردن جواهرات را درآورید.
بهتر است واریسیت را جدا از سایر جواهرات داخل پارچه نرمی پیچانده و در جعبه جواهرات نگهداری کنید.
